Mucize Zayıflama İlaçları Aslında Nasıl Üretiliyor ve Kullanılması Gerekiyor?

1950 ve 60’lı yıllarda amfetamin bazlı diyet hapları hayli yayındı ancak bağımlılık yapmasının yanında önemli yan tesirleri de ortaya çıktı ve popülaritesini yitirdi. 1997’de tekrar birebir tip ilaçlar kalp kapakçığına verdiği hasardan ötürü yasaklandı.

Peki lakin obeziteyle gayret için bu ilaçları kullanmak kural mı? Bunun rastgele bir yolu yok mu? Bilhassa ülkemizde de “mucize zayıflama ilacı” olarak bilinen Wegovy’e öncülük eden bilim insanlarından Jens Juul Holst ve Joel Habener bahisle ilgili görüşlerini bildirdiler.

Obeziteyi önleyen ilaçlar “insanların içine para ve vakit soktukları tabansız bir çukur” olarak görülüyor.

Eskiden üretilen ve formülü az çok bilinen kilo verme ilaçlarının yeni hâli çok farklı görünüyor. Bu ilaçlar, kan şekeri düzeyini düzenleyen ve yemeğin mideden ayrılma suratını yavaşlatarak insanları daha uzun mühlet tok tutan glukagon gibisi peptit 1 (GLP-1) isimli bir hormonu taklit ederek çalışıyor. GLP-1’i taklit eden ilaçlar da kilo vermek için çok güçlü bir araç üzere görünüyor.

ABD’de kimi beşerler tip 2 diyabet için onaylanan kilo verme emeliyle semaglutide kullanarak 68 hafta sonra beden tartılarının en az %15’ini kaybettiklerini beyan ediyorlar. İlacın ismi ise İngiltere’de de onaylanmak üzere olan Ozempic.

Ancak GLP-1’in geçmişi 40 yıldan daha eskiye, yani obezitenin bugünkü sıhhat krizi haline gelmesinden önceye dayanıyor.

GLP-1 hormonu üzerinde çalışmalar yaparak ilaçların geliştirilmesinde değerli bir rol oynayan iki bilim insanı, bu ilaçların geleceği hakkında birtakım bilgiler veriyor. Bu bireylerden biri Kopenhag Üniversitesi Biyomedikal Bilimler Kısmı’nda Profesör Jens Juul Holst; başkası Massachusetts’teki Kitle Genel Araştırma Enstitüsü’nde Profesör Joel Habener’dir. 2021’de Habener, Holst ve Daniel Drucker, GLP-1 hormonuna dayalı tedavileri keşfetme ve geliştirme çalışmalarından ötürü Warren Alpert Vakfı Ödülü’ne layık görülmüşlerdi.

GLP-1 hormonunun öyküsü aslında diyabet ve obeziteden öbür bir yere dayanıyor. Holst, duodenal ülser hastalığı ile bunu keşfetmiştir.

Bu hastalık da insanların yemek yerken salgıladıkları hormona bakmak manasına geliyor.

GLP-1’in yalnızca insülin sekresyonunu uyarmadığını; aynı vakitte glukagon sekresyonunu da inhibe ettiğini keşfeden Holst, diyabetli şahıslarda çok fazla glukagonun varlığından ve bunun yüksek kan şekerine neden olduğundan kelam ediyor.

Ozempic ve Wegovy üreticisi Novo Nordisk ile her vakit dostça bağları olan bilim insanı, insülin sekresyonunu uyarabilecek şeyleri konuşurken onların ilgisini çektiğini ekliyor. Ancak Novo Nordisk, diyabetli şahıslarda insülin sekresyonunu uyarmadığını görünce ilacın işe yaramayacağını söyleyerek takviyesi geri çekmişler.

Asıl dönüm noktası, 1993’te Michael Nauck tarafından yapılan bir çalışmaydı.

Bu çalışma sonucunda tip-2 diyabetli insanlara GLP-1 aşılandı ve kan şekerinin dört saat içinde büsbütün olağan düzeylere geldiği görüldü. Bu, ilaçların Tip-2 diyabetli beşerler üzerinde çalıştığını gösteren bir şey. İnsülin sekresyonunu uyarırken glukagon salgısını da uyarıyordu. Daha sonra bu ilaçların besin alımını engellediği görüldü.

Joel Habener ise bunun, diyabet, tip-2 diyabet için potansiyel bir tedavi olabileceğini düşündüklerini söylüyor.

Ancak bu ilaçları denerken dozu düşük tutmak için çok dikkatli olmanız gerektiğini de ekliyor. Zira birçok hasta yemek yerken kendini hasta hissediyordu. Yemek yemelerinin ardından 30 dakika içinde ne kadar tesirli olduğunu denetim etmek için kan insülinleri ölçülüyordu.

Deneklerin birden fazla ise yemeklerini bitiremediklerini belirtmiştir. Bugün, dünyadaki beden kitle endeksi 30 yahut üzerinde olan %10 ila 15 oranında insan var. ABD’de bu sayı %40 civarında. Bu da obezitenin önemli bir metabolik sorun olduğunu gösteriyor.

Aslında insanlarda GLP-1 dozunun besin alımı üzerindeki tesirini belirleneceği ve işe yarayacağı esasen bilinen bir şeydi. Sorun yan etkilerdi.

Bu GLP-1 ilaçlarının geliştirilmesi boyunca asıl sorun, ikisi ortasında bir istikrar bulmaktı. Nitekim değerli müşahedelerden biri, Novo Nordisk’in Xultophy ismi verilen uzun tesirli insülin ve GLP-1’in sabit bir kombinasyonunu yaratmasıydı. Bu ilaç, şiddetli diyabeti olan bireylere verildi ve onlarda çok işe yaradığı görüldü. Ama ilaç ile sabit bir doza ulaşmak için dozun verilişinin kademeli olarak 14 hafta sürdüğü ortaya çıktı.

Bu ilaçlar ne kadar dikkatli kullanılırsa, o kadar az yan tesir görülüyor.

Sorunlardan biri de bu ilaçların her vakit en çok gereksinimi olan beşerler tarafından kullanılmaması.

Ozempic, ünlüler ortasında hayli tanınan bir hale gelmiş durumda. The Atlantic’ten Derek Thompson, bu ilaçların bir halk sıhhati ihtilali olabileceğini söylüyor, fakat 2023’ün başlarında “tıbbi bir müdahaleden çok seçkin bir kültürel makyajı” temsil ettiklerinin altını çizmek gerek.

Şu anda ilaçlarla ilgili en tatmin edici şey ise tip-2 diyabeti denetim etmede çok tesirli olmalarıdır.

Obezite dünyada hala kozmetik bir sorun olarak görülüyor ve insanların çok fazla yedikleri yahut gereğince idman yapmadıkları yahut iradeleri olmadığı için obez oldukları düşünülüyor.

Ancak bilmemiz gereken bir şey var ki obezite; yemeyle alakalı bir bozukluk değildir, genetik ve çevresel girdileri olan metabolik bir hastalıktır. Holst’a nazaran beşerler tıpkı her ilaçta olduğu gibi GLP-1’leri, yemek yemeyi bıraktıklarını fark ettiklerinden itibaren bir mühlet kullanacaklar ve bırakacaklar. Ama bu ilaçların kullanımının dikkatli olmasıyla alakalı bilinmesi gereken hayli çok şey var.

Bunun bir para sıkıntısının olmadığının altını çizen bilim insanları, sebebin yalnızca devam etmekte olan istikrarsızlık olduğunu söylüyor. Tıpkı başka ilaçlarda olduğu üzere bu zayıflama ilaçlarından biri olan Wegovy, hayatlarının geri kalanında olmayacak. Bu resmi gören profesörler, tıpkı öteki ilaçlarda da aynısının olduğunu yineledi.