Norveç ve Türkiye’nin Sıhhat Sistemlerini Karşılaştırdık: Norveç Ezip Geçti Lakin Türkiye’nin Önde Olduğu Birkaç Mevzu Var!

Norveç, vatandaşlarına kapsamlı ve geniş çapta sıhhat hizmeti sunan bir sisteme sahip. Başka yandan Türkiye ise sıhhat hizmetlerini yaygınlaştırmaya yönelik çeşitli reformlarla kendini daima olarak güncelliyor.

Norveç ve Türkiye’nin sıhhat sistemlerini karşılaştırarak iki ülkenin sıhhat siyasetlerinden halk sıhhatine yaklaşımına kadar kimi hususları ele aldık. Bunun yanı sıra olağan ki iki ülke ortasında teknolojik farklılıklar da var.

Türkiye ve Norveç’in sıhhat hizmetleri sistemsel olarak birbirinden ayrılıyor.

Norveç sıhhat sistemi, açık orta dünyanın en güzellerinden biri olarak kabul ediliyor. En gelişmiş ve kapsamlı toplumsal güvenlik sistemlerinden birisine sahip olan Norveç’te beşerler; yaşlılık, hastalık, işsizlik mühleti boyunca ekonomik yardım ve öteki hizmetlerden yararlanıyor.

Yani ulusal sigorta kapsamında kişinin uyruğu ne olursun olsun Norveç’te yaşayan herkes zarurî kapsama alınıyor. Hamilelikten doğuma, vefattan yaşlı bakımına, evli olmayan anneye yardımdan iş görememezliğe kadar birçok durum sigorta hizmeti içerisine dahil.

Kapsayıcı/bütüncül/tekçil hizmet tipine sahip Norveç’teki hastanelerin birçoğu kamuya ilişkin ve yönetimi, vilayetlere nazaran değişiyor. Ülkede ayrıyeten az sayıda özel hastane bulunuyor. Çalışma ve Toplumsal İşler Bakanlığına bağlı Ulusal Sigorta Yönetimine bağlı sıhhat hizmetleri ise vergiler ve direkt ferdî ödemeler ile finanse ediliyor. Personel, patron ve emeklilerin aldığı fiyatın yaklaşık %25 sıhhat sistemine aktarılıyor.

Türkiye’de ise sıhhat sistemi; vergi, toplumsal ve özel sıhhat sigortacılığı modellerinin dahil olduğu karma sıhhat sistemine sahip. Sıhhat hizmetleri yalnızca kamu kuruluşları tarafından değil yarı kamu, vakıflar, özel ve kâr emeli güden kuruluşlar tarafından karşılanıyor.

Sağlık sistemi finansı Türkiye’de vergiler, toplumsal güvenlik primleri, özel sigorta primleri ve cepten yapılan ödemeler ile karşılanıyor.

Hem Türkiye hem Norveç, Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü üyesi. Örgüte nazaran Türkiye, örgütteki öteki ülkelerle karşılaştırıldığında sıhhat göstergeleri konusunda olumsuz durumda olan ülkeler ortasında.

Sağlık sisteminden yararlanmak için hangi bedeller ödeniyor?

Norveç Ulusal Sıhhat Sigorta planına dahil olmuş yani ülkede ikamet eden her kişi sıhhat hizmetinden yararlanıyor lakin tedaviler tamamıyla fiyatsız değil. Her bir kişinin sıhhat bakımı için ne kadar ödemesi gerektiği konusunda yıllık bir sınırlama bulunuyor.

Cüzi bir miktarda katkı hissesi ödeniyor ve yıllık bir harcama kotası var. Norveç’in bunu yapmasının sebebi ise aslında gereksiz durumlar için sıhhat kurumlarına başvurup sistemi aksatmamak.

Norveç’te yataklı tedavi hizmetleri ise toplumsal güvenlik kapsamında lakin ayakta tedavi hizmetleri için muhakkak oranda kişisel ödeme yapılıyor.

Türkiye’de ise hepimizin bildiği üzere farklı sigorta cinsleri bulunuyor. Çalışanın sigorta primleri patron tarafından ödenirken çalışmayanlar isteğe bağlı sigorta ödemesi yapabiliyor. Norveç sisteminde yalnızca ülkede var olmanız ve bir kimlik numaranızın olması kâfi iken Türkiye’de hizmet kapsamına ayrıyeten başvurular ve koşullar ile girilmesi kaidesi var.

Herhangi bir sıhhat garantisi olmayan ve muhtaç durumdaki kimselerin ise sıhhat hizmetlerinden yararlanabilmesi için “yeşil kart” çıkarması gerekiyor. Olağan bunun için de kimi kaideler var. Hülasa sıhhat hizmetinden yararlanabilmek için çeşitli prosedürler işliyor.

Özel sıhhat sigortasına, her iki ülkenin de iştirakleri neredeyse eşit durumda.

Norveç’te sigorta firmaları, ayakta tedavi hizmetlerine daha süratli erişim sağlanması için özel sıhhat sigortası yapıyor. Bu sigorta, seçmeli hizmetlerin yalnızca %5’ini kapsarken akut bakımları kapsamıyor.

Poliçelerin yaklaşık %90’ı ise patron tarafından ödeniyor. Ülkede özel sıhhat sigortasını ise toplam nüfusun ortalama %9’u yaptırıyor.

Türkiye, genel sıhhat sigortasının yanı sıra özel sıhhat sigortasının sıklıkla tercih edildiği bir ülke. Bizde bu ödemeler bireyler tarafından yapılırken yeniden yalnızca makul hizmetler karşılanıyor.

Türkiye’deki oran da Norveç’ten farksız. 2023 yılında ülkemizde özel sıhhat sigortası yaptıranların sayısı 9 milyon civarında. Yani toplam nüfusun yaklaşık %10’u bu sigorta çeşidini tercih ediyor.

Sağlık hizmeti nasıl işliyor?

Her iki ülkede de aile hekimleri bulunuyor. Norveç’te hekim başına ortalama 2 bin kişi düşerken Türkiye’de bu sayı doktor başına 3 bin civarı.

Norveç’te aile hekimliği, belediyelere bağlı. Sıhhat hizmetinin aile hekimliğinde çözülmesi istikametinde izlenen bir siyaset var zira hastanelerin doluluk oranı yüzde 100’e yakın. Birtakım tedaviler, aile doktorları tarafından sağlanırken şayet önemli bir rahatsızlık varsa hastanelere yönlendirme yapılıyor ve bunun için bireyler ayrıyeten randevu almıyor. Bireylere randevu günü ve kliniği gönderiliyor. Randevu gününün verilmesi ise birçok durumda 3-4 ayı bulabiliyor.

Ayrıca Norveç’teki hastaneler bir mahalle kadar büyük. Bilhassa soğuk havalardan vatandaşların etkilenmemesi için de binalar ortası tünel geçişler bulunuyor.

Türkiye’de ise aile doktorları çoklukla hafif rahatsızlıklar ve tabiplerin ilaçları reçete hâline getirmesi üzerine heyeti. Beşerler, hastanelerden randevularını kendileri alıyor. İki ülkede tıpkı olan tek şey, verilen randevuların çok ileri tarihte olması.

Türkiye, sıhhat hizmeti alanında Norveç’ten bir hususta öne çıkıyor.

Norveç’ten Türkiye’ye tedavi için gelenlerin en fazla tedavi aldığı branş, diş. Çünkü Norveç’te diş tedavisi epey değerli. Bunun akabinde en fazla müracaat alan branşlar dahiliye ile çocuk sıhhati ve hastalıkları. Tedavi için tercih ettikleri kentlerin başında ise Antalya geliyor. Sıklıkla tercih edilen öbür vilayetler; Muğla, İstanbul ve İzmir.

Norveç hastanelerini öteki ülkelerdeki birçok hastaneden ayıran teknolojik özellikler var. Lakin Türkiye’ye nazaran sonradan dahil olduğu kimi sistemler de yok değil.

Sosyal medyada bir devir karşımıza çıkan üstteki görüntü epey ilgi gördü. Norveç hastanesindeki teknolojiye dikkat çeken bu görüntü, ülkenin robotları her alanda kullandığına da dikkat çekiyor. Sıhhat vazifelileri, giyecekleri üniformaları özel bir aygıttan pak ve ütülenmiş formda alırken işleri bittiğinde ise üniformalarını kirli sepeti üzere yeniden birebir makineye atıyor.

Türkiye ile tek ortak istikamet ise kapsüller için kullanılan tünel sistemi. Hastane içerisinde gezen makineler ise teslimatları gerçekleştiriyor ve aygıtlar asansörlere bile binebilme özelliği ile programlanmış.

Tıbbi kayıtların hastaneler ortasında paylaşımı ise Türkiye’de daha yaygın. Norveç buna pandemiden sonra geçiyor ve ülkenin en ünlü hastanelerinden biri olan Oslo Üniversitesi Hastanesi, Haziran 2023’te bunun daha da geliştirileceği istikametinde açıklama yapıyor. Yani bu sistem öncesinde, Norveç’teki bir hastanenin acil tabibi, gelen hastanın başka hastanelerdeki tıbbi kayıtlarına kolaylıkla ulaşamıyordu.

Oslo Üniversite Hastanesi demişken, kurumun teknolojiyi kullandığı bir alan daha var. O da drone’lar. Kan örneklerinin alınması ve tahlilinin yapılması sürecinde sürat kazanmak için hastane, drone kullanmayı tercih ediyor. Lakin bu uygulama, daha pek yaygınlaşmış durumda değil.

Stanford Medicine ise yapay zekâyı hastanede sıklıkla kullanıyor. Gözden cildiyeye kadar farklı kısımlarda yapay zekâdan takviye alınıyor ve teşhis için yorumlama yapan programlar sayesinde işleyişler sürat kazanıyor.

Yine Stanford Medicine’de robotlardan faydalanılacak sistemler kullanıma geçiriliyor. Görseldeki aygıt, eczane ünitesinde ilaçlar toplayıp art kısımda paketliyor. Başka bir sistem ise bu ilaçları hastane içerisinde dağıtıyor.

Sistemsel farklılıklarda Norveç, birçok ülkeye nazaran daha düzgün pozisyonda olsa da Türkiye’nin de bu bahiste düzgüne gittiğini görebiliyoruz. Doktor göçlerimiz olmasa kim bilir tahminen de her şey daha farklı olabilirdi…