Orta Çağ’da Boşanmak İsteyen Çiftler Evvel “Düello” Yapmak Zorundaydı: Pekala Lakin Erkekler Neden Çukura Koyuluyordu?
Evliliğin gayesinin genelde yalnızca üreme olduğu bu devirlerde, bayanların boşanma hakları ne yazık ki bulunmuyordu. Kilise onayı ile gerçekleşen boşanmalarda Almanya’nın o periyotlarda uyguladığı farklı bir yol vardı: boşanma düellosu.
Orta Çağ Almanya’sı, boşanmaya yeni bir boyut getirmişti. 1467’de Alman eskrim ustası Hans Talhoffer, yazdığı savaş kılavuzu olan Dövüş Kitabı’nda bu boşanma cinsini de betimleyerek anlatmış.
Boşanma düellosu, aslında son deva olarak görülüyordu.
Dövüş stratejilerinin anlatıldığı bir kitapta böylesi bilgilerin yer almasının şaşırtıcılığı bir kenara, bayan ve erkeğin eşit biçimde birbirleriyle adeta “savaşması” pek olağan karşılanmış görünüyor. Üstelik kaynaklar da Orta Çağ’da bu düelloların yaygınlığını ispatlar vaziyette.
Bu düellolar aslında boşanmanın uyuşmazlıkla sonuçlanmasında uygulanan bir metottu. Geçerli bir neden olmadığı surece boşanmanın da uygun görülmediği biliniyor. Taraflardan ikisi de hatalarını kabul etmedikleri vakit bu türlü bir tahlil yolu geliştirilmiş. Düelloyu kazanan taraf, duruşmayı da kazanıyor.
Oklahoma Üniversitesi Doçenti Kenneth L. Hodges’a göre, evlilik düellosu fakat Orta Çağ sona ererken kaybolmaya başlamıştı.
Orta Çağ boyunca uygulanan bu sistem, çağ bitene kadar varlığını korumuş. Fakat verilen bilgilerden hareketle Rönesans boyunca hukuk teorilerinin bir modülü olmaya da devam etmiştir. Yerleşik bir hukuk sisteminin bu türlü bir çabaya neden müsaade verdiğini merak ediyor olabilirsiniz. Çabucak açıklayalım.
Bunun sebebi, yargıçların aslında hükümdarın uzantısı olarak misyon yapıyor olmasıdır. Bu yüzden sanıklar, şahsen hükümdarla karşı karşıya geliyordu. Hasebiyle pek de adil görünmeyen bu sistemde işler ‘adil’ bir halde yürüsün diye dövüş yoluyla yargılanma gerekli görülmüş. Vefatla sonuçlanan bu uğraşta hayatta kalan taraf, hükümdara nazaran günahsız kişiydi.
Krallar ve erkekler için hava beğenilen, pekala bayanlar neden bu türlü bir düelloyu kabul etti?
Devletin onay verdiği evlilik mücadelesi, fizikî olarak bayanlar için bir dezavantaj üzere duruyor. Ek olarak bu devirde bayanlar, yeterince dini ve siyasi ayrımcılığa boyun eğdirildi, yani varsayım edeceğiniz üzere bayana fikri pek de sorulmuyor.
Ancak Talhoffer’ın yazdığı kitap ve mevzuyla ilgili araştırmalar, bir bayanın neden risk almak isteyebileceği yahut almak zorunda kalabileceğinin anlaşılır nedenlerini ortaya koymuştur.
Erkeğin fizikî özelliklerinden ötürü bayana da kimi ayrıcalıklar tanınmıştır.
Görsellerden görüleceği üzere erkek, bir eli bağlı bir halde öbür elinde sopa varken çukura koyuluyor. Erkek bu çukurun içinde savaşabilirken bayan dilediği üzere çukurun etrafında dolaşma hakkına sahip. Erkeğin kolundan takviye alması yahut çıkmaya yeltenmesi ise teslimiyetiyle sonuçlandırılıyordu.
Düello kararından sonra yargıçlar bayan ve erkeğe gayrete hazırlanmaları için 1 ay mühlet tanıyordu. Bu mühlet, hazırlık için üzere görünebilir. Lakin daha çok eşlerin 1 ay içinde uyuşmazlıklarını giderebilmeleri için tanınan bir müddetti.
Fazlasıyla adil üzere görülen bu boşanma düellosu, müdahale edilmediğinde vefatla sonuçlanıyordu. Savaş uzmanı Talhoffer’ın da bahsettiği ve resmettiği görsellerden hareketle bu stratejik düellonun karı koca ortasında yapılması ise durumu daha da enteresan bir hale getiriyor. Orta Çağ’da adil bir ayrılık olması için düşünülen bu uygulamaya günümüzde boşanmak için ne acı ki gerek bile yok.