Osmanlı Devleti’nde Cesedi Lokma Lokma Doğranarak Halka Satılan Vezir Ahmet Paşa’nın Cürmü Neydi?

Osmanlı tarihinde çeşitli idam ve azap sistemlerine şahit olmuştuk. Bunun dışında kimi garip vefatlar ve cezalar da yok değil. Lakin bu yazımızda ele alacağımız “vezirin öldürülmesi olayı”, gazetelerin üçüncü sayfa haberlerini aratmıyor.

Göze batan davranışlarıyla reaksiyon toplayan Hezarpare, namıdiğer Bin Kesim Ahmet Paşa, yaptıklarıyla bardağı taşırdı ve etleri lime lime doğranarak halka “ilaç” diye dağıtıldı! Pekala ancak etlerini doğratacak kadar sizce ne yapmış olabilir? Her ne yaparsa yapsın, -o dönemde bile olsa- kimsenin bu türlü bir cezayı hak etmediğini söylemeden geçmeyelim.

Takvimleri Osmanlı Devleti’nin gerileme periyotlarına,1600’lü yıllara çevirelim.

Devletin her koldan bir ezası vardı bu periyotta. Hem iç karışıklıklar hem dışta askerî yenilgiler hem isyanlar hem saray içindeki huzursuzluklar… Anlayacağınız ortalık oldukça karışıktı. Bu esnada devletin başında da pek başarılı bir padişahlık periyodu geçirmeyen 18. Padişah Sultan İbrahim var.

Sultan İbrahim, 1648’e kadar süren 8 yıllık bir padişahlık sürecinden geçti. Şehzadeliği boyunca kardeşlerinin 4. Murat tarafından öldürülmesinin getirdiği kaygı, onu da saraya mahkûm etmişti. Bu devirler, devletin de içinde bulunduğu külfetli durumlar, İbrahim’e sıkıntı vakitler yaşatmaya yetmiş görünüyor.

Sultan İbrahim’in ruhsal olarak sağlıklı olmadığı bilinenler ortasında.

Tarihte lakabının “Deli İbrahim” olduğunu duymuşsunuzdur. Yaşananlara bakıldığında bu kanının da doğruluk hissesi olduğunu anlamış oluyoruz. Sıkıntılı şehzadelik devri geçiren ve vefat dehşetiyle cebelleşen bir padişah için aslında çok muhtemel bir durum bu.

Dikkat eksikliği yaşayan Sultan’a çoğunlukla annesi Kösem Sultan rehberlik ederdi. Kösem Sultan’ın, sarayı bir nevi yönettiğini de duymuşsunuzdur; sebebi aşikâr.

Sultan, bu devirde çok fazla harcama yapıyordu; tam 8 cariyeyi haseki pozisyonuna getirdiği biliniyor. Ki bu da hepsi için başka ayrı harcamalar yapmak demek. Ancak bu devirde tek dikkat çeken nokta da bu değildi.

Konumuzun da öznesi olan Ahmet Paşa, hoş yazı yazdığı için defterdarlık makamına getirilmişti.

1646’da kendisine defterdarlık vazifesi verildi, bundan bir sene sonra da sadrazamlık. Sadrazamlık, hayli değerli bir mevkiydi ve bu kişi, padişaha en yakın kişiydi. Doğal bu esnada padişahın samura ve ambere saldığı merak, saray harcamalarını da katbekat artırmıştı. O denli bir artış ki harcadığı tüm paralar mücevhere gidiyordu. Yetmiyor; ulemadan, yeniçerilerden, esnaftan bu harcamalar için vergi toplanıyordu. 

Sadrazam olan Ahmet Paşa, zenginlerin mallarına da el koymaya başlamıştı. Kendisi aslında padişaha yaranmak için tabiri caizse elinden geleni arkasına koymuyordu. Zira Sultan İbrahim’in şimdi 2 yaşındaki kızı Beyhan Sultan ile nikahlanmıştı.

Bir bebekle evlenmesi, onun saltanatta daimîliğini koruyacak yegâne ögeydi. Vakitle da padişah için el koyulan bu mallardan kendisine de hisse çıkarıyordu. Sonu aşan Paşa, bir padişah üzere harcamalar yapmaya başladı. Yalnızca kendi oğlunun düğünü için yaptığı harcama bir saray masrafı kadar ediyordu.

1648’de Kapıkulu Ocağı’nın ağaları, kendilerinden alınan bu samur ve amber vergisi için ayaklanma başlattı. Ahmet Paşa ise durumu anlayınca çabucak topukladı.

7 Ağustos 1648’de Yeniçeriler, Sultan İbrahim’in idaresine karşı olan annesi Kösem Sultan ve muhalif saray etrafı tarafından isyana sürüklendi. Ulemayı da toplamak hedefiyle Sultanahmet Camii’nde buluştular. Bu isyanı gören Sadrazam Ahmet Paşa, görünen tehlikeyi fark ederek saklandı.

Ertesi gün, gizlenen Paşa, Hacı Behram isimli bir ihbarcının hakikat bilgi vermesiyle yakalanmış oldu. Bu durum üzerine Şeyhülislâm Hoca Abdürrahim Efendi, onun boğularak öldürülmesine fetva verdi.

Ahmet Paşa, yakalandığında yanında heybe dolusu altın ve mücevherat bulunmuştu. Tüm servetine el konularak anadan üryan bir formda At Meydanı’ndaki çınarların altına bırakıldı.

Paşa’nın cesedi vahşice küçük modüllere ayrıldı ve yaşlı insan etinin ve yağının eklem ağrılarına yeterli geldiği tez edilerek halka 5-10 akçe karşılığında satıldı!

Bu vahim durum karşısında yeniçeriler de bir günde kazanılabilecek bir servetin sahibi oldular. İddialara nazaran Paşa, sadrazamlık için 300 bin kuruş rüşvet vermişti. Güvenilmez, yalancı, dolandırıcı, rüşvetçi ve hırslı bir kişiliğe sahip olduğu da söylenenler ortasında. Lakin bu durum tekrar de bu cezayı almasını legal kılmıyor. Çünkü Osmanlı Devleti içinde palavra, dolan ve rüşvet birden fazla devlet adamının uyguladığı bir şeydi.

Padişahın talepleri ortasında samur kürk ve amber isteklerini karşılamak, onun için birinci ve en değerli vazifesiydi. Padişahın gözü önünde olmak ismine saltanat kayığı üzere cesur harcamalara girişmiş ve rakiplerini şaşırtmak bir yana dursun Sultan’a yakınlığıyla herkesi âdeta çıldırtmıştı.

Zenginlerden yüksek vergiler alarak geliri artırmaya çalışmış; hatta devrin tarihçileri, gelirin bir kısmını kendi cebine aktardığını da müellif.

Bunu varsayım etmek çok sıkıntı olmasa gerek. İstanbul’un çeşitli semtlerinde inşa edilen köşk ve kasırların finansmanında da bu paraları kullanmıştı. Osmanlı’nın ünlü tarihçisi Naimâ, enteresan ayrıntıları şöyle kaydetmiş:

• “Devlet, idare zaafı içindeydi ve imparatorluğun her tarafında isyanlar patlak veriyordu. Bosna’ya çok yakın olan Klis Kalesi, Venedikliler tarafından işgal edildi. Ahmet Paşa, facianın üstünü kapatmak için uydurduğu palavralarla padişahı ikna etmeye çalıştı. Klis’in aslında küçük bir kilise olduğunu sav etmekten geri durmadı. Çanakkale Boğazı’na kadar gelip Venedik Donanması’nı görmezden geldi, deniz trafiğini kontrol altına alan Venediklilere karşı önlem almadı. Rakiplerinin argümanlarını boşa çıkarmak için gayret harcadı.”

Olayların sonucunda Ahmet Paşa’nın akabinde Sultan İbrahim de canından oldu.

Sultan İbrahim’den sonra tahta 4. Mehmet geçti. Akabinde Şeyhülislam fetvası ile koyduğu ağır vergiler ve yaptığı masraflardan dolayı Sultan’ın katline de karar verildi.

“Bin Parça” Ahmet Paşa’nın sadrazamlığı periyodu; iç karışıklıklar, rüşvet skandalları, lüks harcamalar ve idare zaafıyla dolu bir periyottu görüldüğü üzere. Eşi gibisi görülmeyen infaz prosedürüyle Ahmet Paşa, halktan alıp kendi cebine attığı her kuruş için işte bu türlü canından olmuş. Başta da söylediğimiz üzere tekrar de kimse bu türlü bir cezayı hak etmiyor!

Muhteşem Yüzyıl Kösem dizisinde Paşa’nın vefat formu farklı betimlenmiştir. Dizide doğranmak yerine direkt kılıçla öldürülüşü sahnelenmiş.