Osmanlı Gerileme Periyodunu Başlatan Karlofça Antlaşması Nedir? Değeri ve Sonuçlarını Anlattık
Küçük bir beylik olarak hayatına başlayan Osmanlı evvel devlet, daha sonra ise bir imparatorluk olarak yüzlerce yıl boyunca dünyanın büyük bir kısmında karar sürdü. Ancak hiçbir imparatorluk üzere Osmanlı da sonsuza kadar dayanmadı ve en sonunda yıkıldı. Yıkılması elbette bir günde olmadı, Karlofça Antlaşması ile başlayan gerileme devri aslında her şeyin başlangıcı oldu.
Osmanlı o güne kadar toprak kaybetse bile yeni topraklar kazanma gayreti vermişti lakin Karlofça Antlaşması ile birlikte artık tek hedefimiz kaybedilen toprakları geri kazanmak haline geldi. Yani artık bir nevi var olma uğraşı vermeye başladık. Gelin Karlofça Antlaşması nedir biraz daha yakından bakalım ve hem dünya hem de Osmanlı için ehemmiyeti ile sonuçlarını görelim.
Kısaca özetleyerek başlayalım; Karlofça Antlaşması nedir?
Karlofça Antlaşması; Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya, Lehistan ve Venedik’ten oluşan Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ortasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. O tarihlerde imzalanan sayısız antlaşma ortasında duraklama devrinde imzalanan Karlofça Antlaşması’nın bu kadar kıymetli olmasının nedeni, Osmanlı için gerileme periyodunu başlatan antlaşma olmasıdır.
Karlofça Antlaşması nerede, ne vakit imzalandı?
Karlofça Antlaşması bugün Sırbistan sonları içerisinde yer alan Karlofça isimli küçük bir kasabada imzalandı. Yıllar süren savaşlar sonunda barışı sağlamak maksadıyla muahede masasına oturan taraflar, 26 Ocak 1699 tarihinde Karlofça Antlaşması’nı imzaladılar.
Masaya oturan isimler farklıydı: Karlofça Antlaşması hangi padişah periyodunda imzalandı?
Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ortasında uzun yıllar boyunca bugün Kutsal İttifak Savaşları dediğimiz savaşlar yaşandı. Sultan II. Mustafa devrinde yaşanan bu savaşlara en sonunda farklı devletler de müdahale edince bir barış antlaşması imzalamaya karar verildi. Antlaşma masasında Osmanlı’yı Reis-ül Küttab Rami Mehmed Paşa ve Baştercüman Aleksandros Mavrokordatos temsil etmiştir.
Kutsal İttifak Savaşları’na biraz yakından bakalım; Karlofça Antlaşması neden imzalandı?
Osmanlı İmparatorluğu 17. yüzyılda güç kaybetmiş olsa bile hala yeni topraklar kazanma umudu taşıyordu ve bu amaç doğrultusunda Avusturya üzerine üç tane epey büyük sefer düzenlemişti. Bu durumdan rahatsız olan Papa XI. Innocentius, 1684 yılında Avusturya, Lehistan ve Venedik’ten oluşan Kutsal İttifak birliğini oluşturdu. 1686 yılında birliğe Rusya da dahil oldu.
O tarihten itibaren arka arda bugün Kutsal İttifak Savaşları dediğimiz savaşlar yaşandı. Erdel savaşlarının yanı sıra Venedik Mora ve Dalmaçya’ya, Lehistan ise Boğdan’a saldırdı. Bir yandan da Rusya’nın başına geçen I. Petro’nun orduyu çağdaşlaştırarak Akdeniz’e inme gayretleri savaşların sayısını uygundan uyguna arttırmıştı.
Zaten Karlofça Antlaşması’na giden süreci Rusya başlatmıştır. Sayısız akın sonrası Ruslar evvel 1696 yılında Azak Kalesi’ni aldılar ve 1697 yılında da Zenta Muharebesi’nde Osmanlı ordusuna büyük kayıp verdirdiler. Osmanlı uygunca savunmasız kalınca ortaya İngiltere ile Hollanda girdi ve II. Mustafa’yı barış antlaşması imzalaya ikna ettiler.
Karlofça Antlaşması hususları büsbütün Osmanlı aleyhinedir:
Karlofça Antlaşması görüşmelerinde Osmanlı’yı Reis-ül Küttab Rami Mehmed Paşa ve Baştercüman Aleksandros Mavrokordatos’un temsil ettiğini söylemiştik. Karşı tarafta ise Venedik, Avusturya ve Lehistan temsilcileri ile danışman olarak bir İtalyan bulunuyordu. Tarihte birinci defa barış müzakereleri yuvarlak bir masa etrafında yapıldı ve her temsilci görüşme çadırına farklı bir kapıdan girerek protokol sorunu ortadan kaldırıldı.
Karlofça Antlaşması ile Banat ve Temeşvar dışındaki tüm Macaristan ve Erdel Avusturya’ya bırakıldı. Ukrayna ve Podolya’yı Lehistan aldı. Mora ve Dalmaçya ise Venedik’in oldu. Antlaşmanın imzalanma nedeni olan Ruslar Azak Kalesi ile birlikte Kerç Kalesi’ni de istedikleri için bu antlaşmayı imzalamadılar. Ruslar ile sonraki yıl 25 yıllık bir barış antlaşması imzalandı.
Peki Karlofça Antlaşması’nın sonuçları neler oldu?
O güne kadar sayısız antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu batıda küçüklü büyüklü pek çok toprak kaybetmişti fakat Karlofça Antlaşması, Osmanlı’nın batıda bu kadar büyük toprak kaybettiği birinci antlaşma olmuştur. Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı için gerileme devri başlamış ve artık yeni toprak kazanma umutları suya düşerek kaybedilen toprakları geri alma siyasetleri uygulanır olmuştur.
Karlofça Antlaşması’nın Avrupa’daki sonuçları ise sadece beklenen büyük Avrupa Savaşı’nı geciktirmek oldu. O devir Fransa ile İspanya ortak yönetim altında olduğu için Avusturya her an bir savaş olacağını düşünüyordu ve zati bu nedenle Karlofça Antlaşması’nı imzalamıştı. Karlofça Antlaşması işleri sırf iki yıl geciktirdi ve Avrupa’da 1701 yılında 13 yıl sürecek İspanya Veraset Savaşları başladı.
Karlofça Antlaşması neden bu kadar kıymetli?
Karlofça Antlaşması pek çok açıdan değerli bir devrin başlangıcını işaret etmektedir. Avrupa için kıymetlidir zira daha evvel tarih boyunca Türk ve Müslümanlara karşı tekraren defa birleşen Avrupa, Kutsal İttifak ismi ile yine birleşmiştir. Bu birleşme, sonraki yıllarda Avrupa’nın kendi içinde yaşadığı sayısız savaşta da taraflar değişse bile bir formda korunmuş ve uğraşlar buna nazaran verilmiştir.
Karlofça Antlaşması aslında Türk tarihi için dünya tarihinden daha büyük bir ehemmiyete sahiptir. Zira o güne kadar Osmanlı bir halde toprak kaybetse bile yeniden kazanıyor ve eski gücünü tekrar kazanma umudu taşıyordu. Fakat Karlofça Antlaşması ile kaybedilen büyük toprak modülü, artık bu türlü bir umudun olmadığını ortaya koymuştur.
Tarihçiler açısından ise Karlofça Antlaşması bir milat kabul edilir. En sonunda Osmanlı’nın yıkılması ile sonuçlanan sürecin birinci adımı yani gerileme periyodu bu antlaşma ile başlamış oldu. Tahminen de devrin Türk devlet adamları Karlofça Antlaşması sonrası yanlışsız siyasetler izleselerdi durum değişirdi lakin bu antlaşma, sonun başlangıcı oldu.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’da birinci büyük toprak kaybı ile sonuçlanan Karlofça Antlaşması nedir sorusunu yanıtlayarak Türk ve dünya tarihindeki ehemmiyetinden bahsettik. Bahis Türkler olunca birbirini bir kaşık suda boğacak Avrupa nasıl da çabucak birleşiyor değil mi?