Osmanlı’yı Parçalayıp Türkleri Tarih Sahnesinden Silmek İçin Hazırlanan Sevr Antlaşması: Hususlarını Hatırlayınca Tüyleriniz Ürperecek!

Yüzlerce yıl boyunca dünyanın büyük bir kısmına hükmetmiş Osmanlı İmparatorluğu maalesef yıllar içerisinde yapılan maharetsiz politik atılımlar yüzünden giderek güç kaybetmişti. Son bir umut girdiği Birinci Dünya Savaşı ise onun sonunu getirdi. Zira zaten hasta adamı öldürmek için sırtlanlar üzere bekleyen Avrupa, Sevr Antlaşması ile son noktayı koymaya hazırdı. 

Sevr Antlaşması’nın tartışılacak ya da sanki mı diye düşündürecek tek bir hususu yok, bu antlaşmanın tek gayesi Türkleri tarih sahnesinden sonsuza kadar silmekti. Maalesef İstanbul hükümeti de bu muahedeyi imzalamıştı. Yani Kurtuluş Savaşı’nda kanımızın son damlasına kadar savaşmamış olsak sahiden de bu antlaşma uygulanacaktı. Gelin Sevr Antlaşması’na biraz yakından bakalım ve neden bu kadar kıymetli olduğunu görelim.

Hiç bilmeyenler için kısaca anlatalım; Sevr Antlaşması nedir, ne vakit imzalandı?

Sevr Antlaşması; Birinci Dünya Savaşı sonrası kaybedenler tarafında olan Osmanlı İmparatorluğu ile içerisinde pek çok devletin bulunduğu İtilaf Devletleri ortasında 10 Ağustos 1920 tarihinde imzalanmış bir kelamda barış antlaşmasıdır. Paris’in Sevr bölgesinde imzalandığı için bu ismi alan antlaşma ile Türk toprakları Avrupalı devletler ve bölgedeki azınlıklar ortasında paylaştırılmıştır. 

Yüzlerce unsurdan oluşan ve Türklere ufak bir toprak kesiminden diğer bir alan sunmayan Sevr Antlaşması, Kurtuluş Savaşı sonrası imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile geçerliliğini yitirmiştir. Zaten Sevr Antlaşması İstanbul hükümeti tarafından imzalanmıştır, TBMM o devir tüm imzacıları vatan haini olarak ilan etmiştir. 

Sevr Antlaşması’na giden süreci düzgün kıymetlendirmek lazım:

Tabii kimse bir gün uyanıp haydi bu ülkeyi parçalayıp da Avrupalılara peşkeş çekelim demedi. Maalesef Osmanlı berbat bir durumdaydı. Son bir umut Almanların yanında katıldığımız Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Destanı üzere pek çok kıymetli muvaffakiyet elde etsek bile en sonunda mağluplar tarafında yer almıştık. 

Aslında bu yenilgi Avrupalılar için sadece bir mazeret oldu. Tek dişi kalmış canavar aslında arka arda yaşanan isyanların en büyük destekçisiydi. Bulgarlar ve Yunanlar üzere Kürtlerin, Ermenilerin ve başka azınlıkların da kendi devletlerini kurmalarını istiyorlardı. Hatta İngilizler, Arapları Türklerin elinde kurtarmalıyız üzere anlamsız sloganlar atıyorlardı. 

Birinci Dünya Savaşı’nı sonlandıran 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi her şeyin başlangıcı oldu. Sonrasında yapılan kelamda Paris Barış Konferansı ise aslında Osmanlı’yı yıkıp Orta Doğu haritalarını yine çizme toplantısıydı. Doğu problemi olarak isimlendirdikleri planlar, hasta adam olarak andıkları Osmanlı İmparatorluğu’nu öldürüp mirasını hisse etme planlarıdır. 

Sevr Antlaşması ile neler oldu?

Paris Barış Konferans’ında hazırlanan 433 unsurluk tam 150 sayfadan oluşan metin İstanbul’a gönderildi ve en kısa müddette karşılık verilmesi istendi. İstanbul hükümeti şoke olmuştu zira kurallar vahimdi. Hiçbiri imzalamak istemedi, hatta ortalarında istifa etmek isteyenler oldu. Ama en sonunda metin imzalandı ve kağıt üstünde Osmanlı parçalandı gitti.

Türkiye Büyük Millet Meclisi için bu antlaşma kabul edilemezdi. Kazım Karabekir Paşa gönderdiği bir telgrafla Sevr Antlaşması’nı imzalayan herkesin vatan haini ilan edilmesini önerdi. 19 Ağustos 1920 tarihinde toplanan meclis, antlaşmada imzası bulunan herkesi vatan haini ilan etti. Haklıydılar, Sevr hususları kabul edilecek cinsten değildi.

Sevr Antlaşması’nın hususları nelerdir? Kimilerine yakından bakalım:

• Trakya’nın neredeyse tamamı Yunanlara, Antep ve etrafı Suriye’ye, Irak bölgedeki İngiliz mandası idaresine verilecek.
• Boğazlardan herkes istediği üzere geçecek. 
• Önce Avrupa denetiminde bir Kürdistan kurulacak, isterlerse Kürdistan bağımsız olacak.
• İzmir Yunanlara bırakılacak.
• Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis; ABD denetiminde kurulacak Ermenistan’a verilecek. 
• Kıbrıs ve Ege adaları Yunanlara verilecek. 
• Gayrimüslimler diledikleri üzere okul açabilecek. 
• Osmanlı’nın sadece iç tertibi sağlamakla vazifeli azamî 50 bin şahıstan oluşan kolluk kuvveti olacak ve bunlar Marmara’da tesis bulunduramayacak.
• Osmanlı savaş hatası işlediğini kabul edecek. 
• Bol bol yeni kapitülasyon verilecek. 
• Hukuk sistemini Avrupa belirleyecek.

Yüzlerce unsur ortasından öne çıkanlar bu formda. Aslında kısa bir özet yapmak gerekirse İstanbul’da göstermelik bir başşehir kalacak ve Orta Anadolu’da küçük bir toprak dışında Türkler büsbütün bu topraklardan silinecekti. Kürdistan Avrupa denetiminde, Ermenistan ise ABD denetiminde kurulacaktı. 

Kendimize özel bir hukuk sistemimiz olmayacak, silah bile kullanması sonlandırılan birkaç polis dışında hiçbir kolluk gücümüz olmayacaktı. Kalan küçücük topraklarımızda herkes dilediği üzere denetim olmadan ticaret yapacaktı. Liman ve demiryolu üzere kıymetli noktalar üzerinde denetimimiz olmayacaktı. 

Sevr Antlaşması’nın emeli neydi?

Yüzlerce husus, yüzlerce sayfa, diplomatik kelamlar falan baş karıştırmış olabilir lakin kısaca Sevr Antlaşması’nın temel emeli insanlığın var olduğu günden beri tarih sahnesinde olan ve 1071 yılından beri Anadolu’yu konutu bellemiş olan Türkleri yok etmekti. Antlaşmalar, toplantılar falan sırf işin paylaşım tarafıydı. 

Zaten Paris Barış Konferansı sırasında yapılan resmi olmayan konuşmalarda her vakit bundan açık bir biçimde kelam edilmiştir. Türklere bırakılan küçük bir alan sırf göstermelik bir diploması örneğidir. Asıl beklenen esasen az toprağı kalmış Türklerin de vakit içerisinde asimile olup yok olmalarıydı. Tabii hesaba katmadıkları küçük bir ayrıntı vardı. 

Sevr Antlaşması’nın sonuçları olmadı zira Türkler Kurtuluş Savaşı destanını yazdı:

10 Ağustos 1920 tarihinde imzalanan Sevr Antlaşması’nı uygulamak için çabucak kollar sıvandı. Zannediyorlardı ki Türkler, savaş meydanında bırakmadıkları toprakları kağıt üzerinde bırakacaklar. Hepimizin bildiği üzere bu periyotta Yunanlar, İngilizler, Fransızlar fiilen topraklarımızı işgal ettiler ve azınlıkların isyanlarını el altından ya da göz nazaran göre desteklediler. 

Anadolu topraklarının dört bir yanında işgalcilere karşı başlatılan direniş hareketleri Kuvâ-yi Ulusala ismi altında toplandı ve Kurtuluş Savaşı başladı. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile birlikte Sevr Antlaşması denilen bu yıkım planı geçerliliğini yitirdi. Yani Türkleri tarih sahnesinden silme hayali tekrar Avrupalıların elinde patlamış oldu.

Türkleri tarih sahnesinden silmek için hazırlanan Sevr Antlaşması ile ne oldu, ehemmiyeti nedir, sonuçları nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Elbette tarihin kini ile hareket etmemek gerekiyor lakin Akif’in dediği üzere tek dişi kalmış canavar medeniyetin de neler yaptığını unutmamalıyız.