Otomatlar Paranın Geçersiz Olduğunu Nasıl Anlıyor?

Hepimiz en az bir sefer otomata attığımız paranın tekraren iade edilmesine sonlanıp tekrar tekrar birebir parayı atmayı denemişizdir. Maalesef ne kadar inatçı olursak olalım kimi otomatlar, kimi paraları kabul etmeyebilir. 

Otomatların çalışma prensibini anladıktan sonra artık otomata birebir parayı tekraren defa atmayı denemekten vazgeçebilirsiniz. Çünkü günümüzde otomatlar epey kapsamlı bir çalışma prensibine sahip ve bu sayede paranın tüm detaylarını tespit edebiliyorlar. 

İlk çıktıkları yıllarda ise geçersiz paraları ayırt edemiyorlardı ve bu, yüzyıllar önceydi.

Günümüzdeki hallerini almadan evvel, otomatlar çok daha kolay bir sistemle çalışıyordu. Birinci olarak MS 1. yüzyılda kullanıldığı bilinen bu makineler, o periyotta şeker ve sakız dağıtmak hedefiyle kullanıldı. 

1893 yılına geldiğimizde ise bir çikolata şirketi olan Stollwerck, para karşılığında çikolata alabilecekleri birinci otomatı halka açık bir yere kurdu. Lakin bu otomat, sahte parayı ayırt edemiyordu. Günümüzde kullandığımız otomatik satış makineleri ise adeta geçersiz para avcılığı yapıyor. Pekala otomata attığımız 1 TL nasıl bir seyahatten geçiyor? 

Otomata attığınız 1 TL ilk olarak bir dizi ışık sensörüyle karşılanıyor.

Attığınız paranın kalınlığı, yüksekliği, boyutu birinci olarak bu ışık sensörleri sayesinde anlaşılıyor. Bunun için de makinenin bilgi tabanına evvelden yepyeni 1 TL’nin boyutları kaydediliyor. Böylece makine, bu boyutlar dışında kalan paraların ‘sahte’ olduğunu anlayabiliyor. 

Işık sensörlerinin testinden geçen paralar, bu defa de elektromıknatıslar tarafından karşılanır. 

Bu elektromıktanıslar, madeni paranın yapıldığı malzemeyi anlamak için kullanılır. İçindeki malzemelerin ne olduğu ve ne oranda konulduğu otomatlardaki bu elektromıknatıslar yardımıyla tespit edilebilir.  

Kullandığımız 1 TL’lerin içinde çinko, nikel ve bakır bulunur. Bu materyallerin oranı, evvelce belirlenmiş standartlara uygun olmalıdır. Geçersiz paraların içinde kullanılan gereçler çoklukla daha bedelsiz ve hakikat oranlarda olmadığı için de paranın iletkenliği farklı olur.  

Bu da elektromıknatısların paranın içindeki farklı materyalleri algılamasına yardımcı olur ve düzmece parayı kolay bir formda anlayabilir.

Daha sonra otomatlar, topladıkları bu bilgilerin ‘doğruluğunu’ bilgi tabanına önceden girilmiş standartlarlakıyaslar. Şayet madeni para, evvelden data tabanında yer alan boyutlarda değilse ve farklı bir materyalden yapılmışsa otomat bu parayı başkalarından ayırarak iade eder. 

Otomata atılan paranın seyahatine bir de görüntüyle bakalım:

Geçtiğimiz günlerde yeni basılan 1 TL’lerin kimi otomatlar tarafından kabul edilmemesinin sebebi de buydu. 

Darphane tarafından yapılan açıklamayla yeni 1 TL’ler yükünden yaklaşık yüzde 20’sini kaybetti. Birebir vakitte yarım milimlik bir incelme yaşayan paralar, otomatlar tarafından kabul edilmedi zira yeni 1 TL’ler bu otomatların bilgi tabanında kayıtlı standartlara uymuyordu.

Yeni oranların otomatların bilgi tabanına işlenmeye başlamasıyla da bu sorun yavaş yavaş çözülmeye başlandı. Madeni paralarda yapılan bu tağşiş uygulamasıyla ilgili yazımıza aşağıdan ulaşabilirsiniz: 

Otomatlar ise bu küçük farkları bile anlayabildiği için epey kıymetli bir vazifeye sahipler.

Bir madeni paranın geçersiz olduğunu anlamak, kağıt paraya kıyasla çok daha zordur. Sonuç olarak madeni paraların pahası daha düşük olduğu için de birçoğumuz düzmece olup olmadığına pek dikkat etmiyoruz bile. Hasebiyle da geçersiz madeni paralar çok daha uzun müddet piyasada dolaşabiliyor.

Bir şişe su almak için attığınız 1 lira, inatla otomat tarafından size iade ediliyorsa da yüksek ihtimal sahte olduğunu söyleyebiliriz.