Piyasanın Enayisi Siz Olabilirsiniz: Kapitalizmin Acımasızlığının Net Bir Göstergesi Olan “Daha Büyük Aptal Teorisi” Nedir?

Geçmişten günümüze birçok şey değişse de insanların zengin olma arzusu hiç değişmedi. Yüzyıllar öncesinden bugüne insanların bazen iş kurarak, bazen çeşitli varlıklara yatırım yaparak da olsa daha fazla para kazanma maksadıyla hayatlarını sürdürmekte olduğunu görüyoruz. Alışılmış her oyunun bir kazananı olduğu gibi bir kaybedeni de oluyor. Yani güçlü olma isteği ile yola çıkan ve çeşitli yatırımlar yapan bu şahısların hepsi bu seyahatte başarılı olamıyor.

Burton Malkiel tarafından ortaya atılan daha büyük aptal teorisine nazaran, yaptıkları yatırımlar sonucunda başarısız olan bu şanssız kişiler “daha büyük aptallar” olarak isimlendiriliyor. Bu içerikte kelam konusu teori pay senedi piyasası üzerinden anlatılacak olsa da daha büyük aptal teorisi sadece finansal piyasalar için değil, içinde para kazanmak hedefi ile finansal bir değiş tokuş yapılan her durum için ele alınabilir.

Teoriye nazaran beşerler yatırım gayesiyle bir varlığı alırken daha yüksek bir fiyata satmayı amaçlıyor.

İnsanların yatırım kararları alırken her zaman rasyonel davranmadığı bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçek.

Buradan hareketle, yatırımcıların bir varlığa yatırım yaparken onun gerçek bedeline odaklanarak değil, satın aldıklarından yüksek fiyata satmaya çalışarak para kazanmaya çalışmaları yani spekülasyon yapmaları özellikle finansal piyasalarda sıkça rastlanan bir durum olarak karşımıza çıkıyor.

İşte tam da bu durumun altında yatan mantık, Burton Malkiel tarafından ortaya atılan daha büyük aptal teorisi ile açıklanıyor.

Her yatırımcı kendisinden daha fazla ödemeye niyetli birini yani kendisinden daha büyük bir aptalı bulmayı hedefliyor!

Finansal piyasalar üzerinden bir örnek verecek olursak, bir yatırımcı 10 TL’ye aldığı pay senedini ileride 13 TL’den satmayı amaçlayarak alıyor. Yani bu yatırımcı, pay senedini kendisinden daha yüksek fiyat ödemeyi kabul eden birine, öbür bir deyişle kendisinden daha büyük bir aptala satmayı amaçlıyor.

Peki ya pay senedini 13 TL’den alan kişi ne olacak? Onun için de birebir durum geçerli. Bu yatırımcı da aldığı hisseyi 15 TL’den satmayı amaçlayarak yeniden kendisinden daha büyük bir aptalın hisseyi almasını bekliyor.

Yani bir hisseyi en düşük fiyattan alan da en yüksek fiyattan alan da kendinden daha fazla ödemeye hevesli olacak o kişinin peşinde.

Peki her vakit daha büyük bir aptal bulmak mümkün mü?

Yatırımcıların makul bir mühlet boyunca kendilerinden daha büyük aptallar bularak aldıkları pay senetlerini satabilmeleri, piyasada kelam konusu payın yükseleceğine yönelik bir iyimserlik dalgası olması halinde mümkündür.

Daha kolay bir deyişle, şayet yatırımcılar payın kıymetinin daha da yükseleceğini düşünüyorlarsa fiyat ne olursa olsun onu alacaklardır. Pekala ya artık piyasada olumsuzluk hakimse?

İşte o vakit tüm yatırımcıların endişeli düşü başlar ve piyasalarda bir panik havası hâkim olur.

Ellerinde pay olan insanlar “en büyük aptal” olmamak için daha büyük aptallar arayarak payları ellerinden çıkarmaya çalışırlar.

Daha evvel de dediğimiz üzere her oyunun bir kazananı olduğu üzere bir kaybedeni de vardır ve kimi yatırımcılar bu oyundan yararlı çıkarken kimi yatırımcılar da bu oyunun kaybedeni olur. İşte o kaybedenler daha büyük aptalalar olarak isimlendirilir.