Sarımsak İçinde Ne Var da Bu Kadar Keskin Kokabiliyor? Bilime Nazaran Bir Açıklaması Var…

Hadi bir yemek yapayım deseniz birinci hazırlayacağınız gereçler ortasında kesinlikle birkaç diş sarımsak olacaktır. Zira kurusu farklı, tazesi başka bu bitki tüm yemeklerimize apayrı bir lezzet katıyor. Lakin maalesef bu lezzeti bazen ikinci plana atmak zorunda kalabiliyoruz zira sarımsak kokusu o kadar sert ve kimilerine nazaran o kadar makûs bir koku ki yemeyi bırakın dokunmak bile can sıkıcı olabiliyor.

Peki hiç düşündünüz mü, sarımsak neden bu kadar keskin bir kokuya sahip? Bu kokunun temel nedeni, bitkinin sahip olduğu bileşenlerden bazılarıdır. Nasıl ki içeriğindeki birtakım bileşenler bedenimize saymakla bitmeyecek yarar sağlıyor, bazıları işte bu türlü sert bir kokuya neden oluyor. Gelin sarımsak kokusu olayına biraz bilimsel yaklaşalım ve hem neden olduğunu hem de nasıl geçeceğini görelim.

Önce şu karışıklığı çözelim: Sarımsak mı sarmısak mı?

Bu bitki ile karşılaştığımız birinci eser 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmış Dîvânu Lugâti’t-Türk yapıtıdır. Burada bitkiden ‘sarmusak’ olarak bahsedilir. Ancak sözün kökeni ön Türkçedeki sāryg kökünden gelen sarïmsak sözüdür. Türk Lisan Kurumu’na nazaran sarımsak gerçek kullanımdır. Yani sarmısak kullanımı yanlıştır. 

Binlerce yıldır sarımsak kullanıyoruz:

Sarımsak, Orta Asya ve Kuzeydoğu İran’a has bir bitki olsa da tüm dünyada farklı tiplerde yetişmektedir. Milattan evvel 2600 – 2100 yıllarına tarihlenen Sümer tabletlerinde sarımsak kullanıldığı yazıyor. Sarımsak daha sonra milattan evvel 1. yüzyılda Hindistan üzerinden Çin’e geçmiş ve tıbbi gayelerle kullanılmaya devam etmiştir.

Benzer periyotta Mısır’da da kullanıldığı bilinen sarımsak, oradan Anadolu’ya ve Haçlı Seferleri sonrası da Avrupa’ya geçmiştir. Sarımsak kullanımı ile Osmanlı’da da karşılaşıyoruz. IV. Mehmet’in hekimbaşı olarak misyon yapan Nasrullah oğlu Salih, 17. yüzyılda kaleme aldığı bir yapıtında gül suyu ile sarımsağı karıştırarak tüketmenin yararlarından bahseder. 

Peki tam olarak sarımsağın yararları neler?

• Bağışıklığımızı güçlendirir.
• Vücudumuzdaki bakterilere, mantarlara, parazitlere karşı savaşır.
• Kan basıncı istikrarlar.
• Kan şekerini düşürür.
• Kolesterolü düşürür.
• Karaciğer sıhhatine olumlu tesiri vardır. 
• Düzenli tüketildiği vakit kimi kanser çeşitlerine karşı muhafaza sağlar.
• Kronik hastalıkların riskini azaltır.
• Cinsiyet hormonlarını istikrarlar.
• Saçları güçlendirir.
• İştah denetimi sağlar.

Sarımsağın insan bedenine sağladığı yararlardan kimileri bu formda. Sarımsak birebir vakitte fosfor, potasyum, kükürt, çinko, selenyum, kalsiyum, magnezyum, sodyum, demir, manganez mineralleriyle birlikte A, B ve C vitaminleri açısından da son derece zengindir. Yani küçük bir şifa deposu desek yeridir. 

Her şey hoş de sarımsak neden bu kadar sert bir kokuya sahip?

Sarımsak bitkisinin ana bileşenlerinin başında kükürt alliin geliyor. Zaten kükürt bileşeni olan tüm bitkiler kokar ama yetmezmiş üzere sarımsakta bir de diallil disülfid, alil merkaptan, alil metil disülfid ve alil metil sülfür olarak isimlendirilen dört uçucu bileşen daha var. Sarımsak kesildiğinde, ezildiğinde ya da misal bir hasar aldığında ana bileşen olan alliin, aliisine dönüşüyor. İşte sarımsak kokusunun temel nedeni budur.

Kendi kokusunun yanı sıra sarımsak nefesimizi ve gazımızı da kokutur. Bunun nedeni, içeriğinde bulunan allil metil sülfürün bağırsak ve karaciğer tarafından işlenememesidir. İşlenmeyen bu husus, sarımsak yedikten 24 saat sonra bile sürmeye devam eden bir kokuya neden olur. 

Çiğ sarımsağın pişmiş olana nazaran daha çok kokmasının nedeni sülfürdür:

Çiğ sarımsağı nasıl tüketirseniz tüketin içeriğinde bulunan bileşenler nedeniyle kokuya neden olacaktır. Lakin farklı formüller kullanılarak pişirilmiş yani ısıl süreç görmüş sarımsak çok daha az kokacaktır. Çünkü çiğ sarımsakta bulunan ağır sülfür, piştiği vakit hayli azalıyor ve bu da kokunun azalmasını sağlıyor. 

Ağızda oluşan sarımsak kokusunu yok etmek mümkün:

Yağlı ya da yağsız fark etmez süt, sarımsaktaki koku yapan bileşenleri büyük oranda yok ediyor. Yapılan çalışmalarda sütün sarımsaktaki dialil disülfid düzeyini yüzde 95 oranında azalttığı görüldü. Yağlı süt ayrıyeten dialil disülfid ve alil metil disülfidin üzerinde yağı nedeniyle fazladan bir azaltıcı tesire sahip. Sarımsak yedikten sonra süt içmek yerine sarımsakla birlikte süt içerseniz çok daha tesirli olacaktır.

Ağızda oluşan sarımsak kokusuna düzgün geldiği bilinen başka besinler ortasında nane, biberiye, kekik, maydanoz, marul, ıspanak, elma ve limon suyunu saymak mümkün. Otları taze ya da kuru olarak kullanabilirsiniz. Öteki bitkileri ise rastgele bir ısıl süreçten geçirmeden çiğ olarak tüketirseniz kokuyu azaltıcı tesiri olduğunu göreceksiniz.

İnsanı canından bezdiren eldeki sarımsak kokusu nasıl geçer?

Doğrama sırasında elinize bulaşmış sarımsak kokusunu çıkarmak çok daha kolaydır. Hemen bir limonu birkaç modüle bölün ve suyunu sıka sıka ellerinizi onunla ovalayın. Biraz beklettikten sonra ellerinizi soğuk suyla yıkadığınız vakit sarımsak kokusunun büyük oranda geçtiğini göreceksiniz. Misal bir etkiyi elinizi kuru Türk kahvesiyle ovalayarak da görebilirsiniz ancak limon çok daha tesirlidir.

Her yerden geçti konuttaki sarımsak kokusu geçmedi diyorsanız bir cezveye su, elma sirkesi ve limon suyu koyarak kaynatın. Buharı meskene sinmiş kokuları yok eder. Defne yaprağı kaynatmanın da benzeri bir tesiri olacaktır. Kesin olmamakla birlikte sarımsak pişerken oluşan koku için mutfağa yanan bir mum koymanın tesirli olacağı da söyleniyor. 

Türk mutfağının vazgeçilmez lezzeti sarımsak neden bu kadar berbat kokar, kokusu nasıl geçer gibi merak edilen soruları yanıtladık. Sarımsağı beslenme sisteminizin bir kesimi haline getirirseniz uzun vadede yararları olacağı kesin lakin yeniden de uzman bir tabibe kesinlikle danışın.