Savaş İlahı Sinemasına İlham Kaynağı Olan ‘Silah Kaçakçısı’ Viktor Bout Kimdir?
Dünyanın rastgele bir yerinde savaş çıktığında, savaşan taraflardan çok bu savaşlardan faydalanan dışarıdaki bireyler kârlı çıkıyor. Bu şahıslar ortasında tarafları birbirine düşürenler, fonlayanlar, hiç yoktan karışıklığa sebep olanlar ve en kötülerinden biri olarak da tarafları silahlandırarak geniş kitlelerin vefatına sebep olanlar var.
Tarafları silahlandırmayla vefata sebep olma ortasındaki irtibat, başınızda soru işaretlerinin oluşmasına sebep olmuş olabilir. Aslında içeriğimizin ana odağındaki, ‘Ölüm Taciri’ lakabıyla bilinen ve hayatı “Savaş Tanrısı” üzere sinemalara husus olan Viktor Bout’un hayatını anlatırken bu bahse da bakacağız.
Geçmişine yönelik kısıtlı bilgiye sahip olsak da Bout’un, bugün Tacikistan olarak bildiğimiz ülkenin başşehri Duşanbe’de, 1967’de doğduğu biliniyor.
O vakitlerde Sovyetler Birliği’nin modülü olan ülkede Bout’un babası tamirci, annesi ise muhasebeciydi. Bout, farklı dillere ilgi duyuyordu ve bu bağlamda Sovyet ordusunun lisan okulundan mezun oldu.
Orduda vazife yapan Bout, askerî uçaklara ve silahlara bu vakitlerde aşina oldu. 1991 yılında evlenen Bout’un memnunluğu pek de uzun sürmedi.
Zira uzun yıllar alışık olduğu ve içinde keyifli mesut yaşadığı Sovyetler Birliği dağıldı.
Yeni çıkış kapıları arayan Viktor, bulunduğu yerde olmayan eserleri ithal ederek ticaret yapmaya başladı. Bu da o vakitlerde sıkıntı durumda olan Moskova’da sağlam bir gelir elde etmesini sağladı. Bu vakitlerde halkın güç durumda olması yetmezmiş üzere mafya ve yozlaşmış devlet görevlileri, Viktor’un önüne mani koyuyordu.
Tam da bu noktada Viktor, yurt dışına açılması gerektiğini anladı.
İlk durağı olarak Belçika’yı seçen Bout, burada eski Sovyet uçaklarını evvel kendi kiraladı, daha sonra da aldığının 3 katı fiyatına diğerlerine kiraladı. Buradan gereğince gelir elde eden Bout, daha sonra kendi hava yolu kargo şirketini kurdu. Bu şirketle yeniden Rusya’ya, her ay yaklaşık 200 ton kargo gönderdi. Asıl gelir kapısını bulmadan evvel zenginliğini bu formda sağladı.
Rusya’yla daima iş yapan Bout, gözünü Afrika’ya çevirdi.
“Afrika artık nereden çıktı?” diye soracak olursanız; Viktor’un Belçika’daki birinci müşterilerinden biri Afrikalıydı. Bu sayede kıta hakkında genel olarak fikir sahibi oldu. Gözünü oraya çevirdiğinde ise asıl maksadının Afrika olması gerektiğini anladı. Zira orada istisnasız her şeye gereksinim vardı. Yemek ve kıyafet akla birinci gelenler. Afrika ülkelerine yaptığı ticaretle Viktor’un serveti daha da büyüdü.
Tabii durmak bilmeyen Viktor, nerede uygun bir muahede varsa onu kovalıyordu.
Buraya kadar pek de yanlış bir şey yapmadı. Temelde de hem ailesine hem de etrafına karşı pek ilgiliydi. Ancak fırsatçı olduğunu da atlamamak gerek. Viktor, bir noktadan sonra her türlü malzemeyi gönderdiği Afrika ülkelerine silah satmaya başladı. Doğal buradaki kilit nokta, öbür materyalleri üzere bir satış gerçekleşmemesiydi.
Viktor, bu silahları çatışma bölgelerindeki örgütlere ve tertiplere satıyordu. Bunlar da insanları çocuk ve bayan demeden katleden örgütlerdi. Charles Taylor üzere acımasız diktatörler ve örgüt önderleri, Bout’un müşterisi olmaya başladılar.
Elbette kaçak silah ticaretinde, yemek ve kıyafet üzere temel şeylerden çok daha fazla para vardı. Ama kendisi, gidip de teröristlerle arkadaş olmadı. Dediğimiz üzere fırsatçıydı zira. Şayet bir terörist önderine silah sattıysa, onunla savaşan devlete de anlaşma sonucu silah satıyordu.
Nereden geliyordu bu silahlar?
Viktor’un, Sovyet ordusundaki eski bağlantıları sayesinde bu silahları elde ettiği düşünülüyor. Birebir kontakları kargo şirketinde çalıştıran Viktor, silah sattığı örgütlerin kimilerine bu çalışanlarla eğitim verilmesini, hatta lojistik yardımı yapılmasını bile sağlıyordu.
Tabii tüm bu operasyonlar, yasal olarak işleyen farklı tertiplerin gerisine saklanmıştı. Örneğin Viktor’un silah ticareti yaptığı hava yolu şirketi, farklı ülkeler ve müşteriler tarafından gayet olağan biçimde kullanılıyordu.
Biz mevzumuza dönelim.
1990’lara gelindiğinde Bout, kaçak silah ticaretinin en ünlü isimlerinden biri olmuştu. Bu da kendisine “Ölüm Tüccarı” ismini kazandırdı. Nerede bir iç savaş, isyan ve örgüt toplanması üzere gibisi bir durum varsa silah teminatı için Bout’a ulaşıldığı için kendisinin hayli güçlü arkadaşları vardı. Doğal dediğimiz üzere Bout’un bu şahıslara duyduğu bir bağlılık yoktu.
Bunlar Afrikalı savaşçılarla hudutlu değildi. Terör örgütleri, uyuşturucu kartelleri ve dahası da Bout’un müşterileri ortasındaydı. Savaş İlahı sinemasındaki Yuri Orlov, silahları bu bireylere sattıktan sonra ne olacağını bilse de umursamıyordu. Lakin Bout’a bakıldığında çocukça bir saflık görülüyordu.
Ne düşünürse düşünsün, Viktor sattığı silahların pakları katletmek için kullanıldığını biliyordu. Natürel silah dediğimizde aklınıza yalnızca tüfekler gelmesin. Bunlar haricinde patlayıcıları ve füzeleri de vardı.
Ulaşılmaz olarak görülen Bout’un tutuklanışı ve kitlelerce reaksiyon toplayan takas olayı:
Amerika’nın DEA ofisi, Viktor’u radarına aldı ve en sonunda onu yakalamak için bir operasyon başlattılar. Casuslar, uydurma bir senaryo yaratarak Viktor’un müşterisi olacaklardı. O periyotta Viktor Moskova’da güvendeydi. Bu yüzden de reddedemeyeceği bir teklifle onu oradan çıkarmaları gerekiyordu.
Bu yüzden de DEA çatısı altındaki iki kişi, Bout’un ilişkilerinden Andrew Smulian’a ulaştı. Görüşmenin akabinde Curaçao adasında bir toplantı ayarlandı. Kolombiya’ya yakın olan bu adaya gelen iki DEA casusu, Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) örgütündenmiş üzere maskelenmişti. İsimleri de Eduardo ve El Comendante’ydi. Bu adada Smulian ile buluştular.
İkili, Amerikan pilotları ve Kolombiya ordusuyla çatışmak için milyonlarca dolarlık silah satın almak istediğini söyledi. Dürbünlü tüfeklerden tutun, havadaki amaçları vuracak füzelere kadar birçok silah ve ekipman için 12 milyon dolar ödemeye hazır olduklarını belirttiler.
Smulian, bu teklifi derhal Moskova’daki Bout’a şahsen götürdü.
Daha sonra Smulian ve DEA ikilisi ortasında, Kopenhag’da gerçekleşen öteki bir toplantıda Bout’un anlaşma yapmak istediği belirtildi. Buraya kadar silah tacirinin Bout olduğu bilinmiyordu lakin daha kendisine ulaşılmadan Smulian bunu paylaşmış oldu. Bunun yanında tüm dünyada arandığını ve isminin hecelenişini de üstüne basa basa söyledi.
Bout’un elbet 12 milyon dolarlık nakit para karşısında ağzı sulanmıştı. Lakin kimse, bu parayı muhatabıyla yüz yüze mutabakattan vermeyecekti. Ancak DEA casusları, ısrarla Moskova’ya gelemeyeceklerini söylüyorlardı. Bout da oradan çıkmak istemiyordu.
Romanya’da bir toplantı planlandı.
DEA casusları, paranın burada saklandığını söylediği için Bout da oraya gelmeyi kabul etti. Ancak vize sorunları sebebiyle bir türlü gelemedi. Hâl bu türlü olunca DEA casusları da geri çekildi. Çünkü böylesine bir mevzuda silahlara acil muhtaçlık duyulduğundan “biz bekleriz.” demek, üstlerine gereksiz kuşku çekecekti.
Üstünden biraz vakit geçtikten sonra casuslar, yakın vakitte Tayland’ın başşehri Bangkok’ta olacaklarını Bout’a iletti. Bout da oraya gelebileceğini belirtince iki casusumuz ve Bout, bir otelin ofis odasına buluştu. Casuslar, Bout’u test etmek ismine Amerikalıları öldürmek için silahları istediklerini ve onların “kafalarını patlatmak için” tüfeklerine sniper eklemeleri istediklerini söyledi. Bout ise birebir düşmanı paylaştıklarını ve bu bahiste onlarla olduğunu söyledi.
Peki 12 milyon dolara Bout, bu iki casusa ne satacaktı?
5.000 adet AK-47, 700-800 adet hava amaçlarını vurmak için geliştirilmiş füze sistemi, anti işçi mayınları, el bombaları, zırh delen roketler, para aklama hizmetleri ve daha kaçları, Bout’un hizmetleri ortasında yer alacaktı.
Saatler sonra Taylandlı polisler ve DEA casusları odaya girdi ve Bout’u tutukladı.
Bout, Tayland’da tutuklandığında 2008 yılındaydık. İki yıl sonra ABD’ye iade edilen ve 25 yıllık mahpus cezasına çarptırılan Bout, Rusya ile ABD arasında daima tartışma konusu oldu. Çünkü Rusya, Bout’un Moskova’ya iadesini istiyordu. Suçlamalar üstüne gelirken Bout, yalnızca ticaret yaptığını ve sattığı silahlarla yapılan şeylerden kendisinin sorumlu tutulmasının yanlış olduğunu söylüyordu.
Gelelim reaksiyon çeken takas olayına.
Brittney Griner isimli, ABD’li WNBA oyuncusu, 2022’de Rusya’da uyuşturucu unsurla yakalanmıştı. Bunun sonucu olarak 9 yıl mahpus cezası aldı. ABD ve Rusya ortasında, Viktor Bout ve Brittney Griner takas edildi. Bu bağlamda ikisi de özgür kalmış oldu. Tekrar geçtiğimiz yılın sonlarında Bout, Rusya’nın Liberal Demokrat Partisi’ni temsil ederek siyasete atılmış oldu.
Bout’un hareketli geçen öyküsü bu haldeydi. Amerikalı casuslar, kendisini “savaşın en tehlikeli insanlarından biri” ve “Ölüm Taciri” olarak nitelendirirken uyuşturucu yüzünden yakalanan bir WNBA oyuncusuyla takas edilmesinin, tüm bu operasyonları yürüten DEA casuslarının yüzünde nasıl bir tabir yarattığını varsayım edemiyoruz bile.