Savaş Stratejisi Denince Akla Gelen ve Tarihte Silinmesi Sıkıntı İzler Bırakan Moğol İmparatorluğu’nun Öyküsü

Tarihin gördüğü sayısız medeniyet ortasında elbet Moğol İmparatorluğu’nun yeri başkadır. Görece kısa bir ömre sahip olan ve sonrasında dağılan bu imparatorluk, bir devir Moğolları dünyanın dehşetli duşuna haline getirmiştir. Zira Moğollar o devir için son teknoloji olan savaş araçlarını kullanıyorlardı, en sert iklim şartlarına bile dayanabiliyordu ve en kıymetlisi başlarında Cengiz Han üzere bir deha vardı. 

Moğolları ve Moğol İmparatorluğunu aslında hem birlikte hem de farklı ayrı kıymetlendirmek gerekiyor. Zira imparatorluk yıkılsa bile sonrasında pek çok Moğol devleti kuruldu, bugün dünyanın her yerinde Moğollar var ve dahası Moğolistan diye bir ülke hala varlığını sürdürüyor. O nedenle gelin şöyle bir tarihi seyahat yapalım ve Moğollar ile Moğol İmparatorluğu’nun dünden bugüne macerasını görelim.

Moğol İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti yaşıt sayılır lakin ömrü kısa olmuştur: 

Kesin olmamakla birlikte Osmanlı Devleti 1299 yılında Osman Beyefendi tarafından Söğüt’te kuruldu. O tarihten yaklaşık yüz yıl evvel 1206 yılında ise Orta Asya steplerinde Cengiz Han, tüm Moğol kabilelerini birleştirerek bir imparatorluğun birinci adımlarını attı. Elbette Moğollar da tıpkı Türkler üzere epey esaslı bir millet ancak tarih sahnesine çıkarak isimlerini tüm dünyaya duyurmaları, bu tarihte Cengiz Han’ın başa gelerek tüm kabileleri birleştirmeye başlaması ile olmuştur. 

Tarihçilere nazaran Moğol İmparatorluğu’nun kurulduğu günden sonraki hücum siyaseti tam 162 yıl boyunca sürdü. Bu periyotta imparatorluk sonları o kadar genişledi ki dünyanın yüzde 22’si Moğolların elindeydi. Bu da yaklaşık 33 milyon metrekare toprak demek oluyor. Elde ettikleri topraklarda barış olsa bile saldırgan bir biçimde genişlemeyi sürdürüyorlardı. Bu genişleme imparatorluk yıkıldığı güne kadar da sürmeye devam etti. 

Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu ve en büyük başkanı olan Cengiz Han, 1227 yılında öldükten sonra tahta oğlu Ögeday Han geçti. Aslında başarılı olan bu devlet bir müddet daha varlığını sürdürdü ama başkana bağlı her devlet üzere 1368 yılında yıkıldı. İmparatorluk yerine Cengiz Han’ın soyundan gelenler tarafından Kubilay Hanlığı, Çağatay Hanlığı, İlhanlılar, Altın Orda Devleti ve Şeybani Hanlığı üzere devletler kuruldu. 16. yüzyıla geldiğimizde bu devletlerin hiçbiri kalmamıştı. Sadece daha sonra kurulan Kırım Hanlığı 18. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. 

Moğollar aslında barışçıl bir millettir ancak savaş stratejisini güzel bilirler:

Gülmeyin, sahiden de barışçıldırlar. Elbette birinci kurulduğu periyottan sonraki neredeyse yüz yıl boyunca saldırmadık yer bırakmadılar ve sözün tam manasıyla dünyayı değiştirdiler. Lakin bu taarruzlar sadece birinci ele geçirmeler sırasında yaşanıyordu. 

1279 yılından imparatorluk yıkılana kadar süren Pax Mongolica periyodunda tam bir barış vardı. Öyle ki ellerindeki tüm topraklarda üretim ve ticari hayat canlanarak yol güvenliği sağlandı. Bu inanç şu cümle ile anlatılır; imparatorluğun bir ucundan çıplak bir bakire elindeki altın kase ile cet binerek yola çıksa hiçbir ziyan görmeden imparatorluğun öteki ucuna ulaşır. 

Kullandıkları savaş teknolojilerini ise bugünkü üzere düşünmeyin lakin mesela üzengi birinci kere Moğol askerler tarafından kullanılmış bir teknolojidir. Benzer bir durum savaş stratejilerinde de geçerlidir. Ok yağmuru, cephanelik biriktirme, vur kaç taktiği, gecikmeli kuşatma ve ruhsal savaş üzere askeri stratejileri de birinci kullanan Moğollar olmuştur. Bunun yanı sıra Orta Asya steplerinde en güç koşullar altında yetişmiş olan Moğollar, en elverişsiz şartlara bile ahenk sağlayarak savaşmaya devam edebildikleri için muvaffakiyet kaçınılmaz oldu. 

Moğollar dini ve lisanı ile bugün hala varlığını sürdüren bir millet:

Moğolların son devleti de yıkılınca bölgedeki iki büyük güç olan Rusya ile Çin’in bu topraklarda egemenlik gayretine başladı. Toprakları birinci ele geçiren 17. yüzyılda Rus Çarlığı oldu. Çok geçmeden 18. yüzyılda burası Çin’in de radarına girdi ve birinci problemler patlak verdi. Bilhassa Moğol prenseslerinin tıpkı Çinliler üzere bir hayat sürmesi, Moğollar ortasında milliyetçiliğin yayılmasına neden oldu. 

Moğollar, Rus ve Çin yanlıları olarak ikiye ayrılıyorlardı. Bu devirde bölgeye gelen Katolik misyonerler, hem Moğolları Hristiyanlaştırmaya hem de Çin’den uzaklaştırmaya başladılar. En sonunda 1912 yılında Moğolistan, Rusların da dayanağıyla tam bağımsızlığını ilan etti. Tabii siyasi istikrar pek kolay sağlanmadı. O denli ki ülkedeki birinci çok partili seçim 1990 yılında yapılabildi.

Bugün dünya çapında yaşayan 10 milyona yakın Moğol var. Bunların büyük bir kısmı Çin’de, başka büyük çoğunluğu ise Moğolistan’da yaşıyor. Moğolca hala Moğolistan’ın resmi lisanıdır ve tüm Moğollar tarafından konuşulur. Budizm ve Şamanizm yüklü olsa da Müslüman ve Hristiyan Moğollar da vardır. 

Cengiz Han sadece Moğolların değil, dünyanın gördüğü en büyük önderlerden:

Cengiz Han için başka bir başlık açmazsak olmazdı zira kendisi tarihin tartışmasız en kıymetli figürlerinden bir tanesi. Asıl ismi Temuçin olan Cengiz Han, yalnızca tüm Moğol kabileleri birleştirmekle kalmamış birebir vakitte onları âlâ yönetmeyi bilmiştir. En yanlışsız kumandanları seçerek bugün bile hala askeri okullarda okutulan savaş stratejilerinin kusursuz bir biçimde uygulanmasını sağlamıştır. 

Onun en kıymetli gücü ise ruhsal savaş taktikleriydi. O denli ki Moğollar bir yere atak yapacağı vakit aylar öncesinde bunun haberi giderdi ve beşerler o kadar çok korkarlardı ki kitlesel göçler yaşanırdı. Ufak bir ayrıntı; elbette kanıtlamak mümkün olur mu bilmiyoruz fakat bugün yaşayan 16 milyon kişinin Cengiz Han soyundan geldiği düşünülüyor. Olağan günahı boynuna. 

İşte herkesin merak ettiği soru: Moğollar Türk mü?

Aslında bu soruya kesin bir lisanla hayır ya da evet demek pek mümkün değil. Kültürel açıdan baktığımızda son derece misal geleneklerimiz olsa bile Moğolca ve Türkçe iki farklı lisandır ve bu nedenle iki başka millet kelam hususudur.

Eğer işe genetik açıdan bakacak olursak Moğollar ile Türkler birebir soydan gelmiştir diyebiliriz. Cengiz Han’ın bazen kendisine Türk dediğinden bahsedilir ve kendisi hem Türkçe hem de Moğolca bilirdi. Eldeki dataları yorumlamak gerekirse Moğollar Türktür demek yanlışsız olmayabilir lakin tahminen Moğollar ve Türkler kuzendir demek en doğrusu olacak. 

Dünya tarihine iz bırakmış milletlerden olan Moğollar ve Moğol İmparatorluğu hakkındaki merak edilen ayrıntılardan kimilerini anlattık. Tarihte her ne kadar barbar olarak anılıyor olsalar bile aslında sırf periyodun kurallarını yerine getiriyorladı.