Sevgililerin Birbirlerine Bağlarını Gösteren Pair Bond Nedir
Türkçe karşılığı ‘çift bağı’ olabilecek olan pair bond, çeşitlerde çiftler ortası etkileşimin, ruhsal ve toplumsal bağın, birebir vakitte üreme ritüellerinin yapısını tanım eden bir kavram. Yıllar içinde yürütülen çok sayıda araştırma, pair bond’ın ne olduğunu, hangi tiplerde görüldüğünü ve hudutlarını belirlemiş.
Farklı araştırmalardan elde edilen dataların de incelenerek derlendiği bir çalışmada bu hudutlar gözlemlenen davranışlara ve bu davranışların ne kadar dengeli olduğuna nazaran değerlendirilmiş ve ortaya bir tablo çıkmış.
Oluşturulan tabloda, çeşitlere nazaran bir çiftin ‘bağlı’ olduğu durumlarda sergilediği davranışlar yer alıyor;
Tabloda toplamda 9 farklı davranış biçmi var. 9’da 9 ile tüm en geniş davranış çeşitliliği ise insanlarda. Bir de bir diğer primat olan titi maymunlarında…
Tüm davranışları tek tek incelemeye geçmeden evvel, pair bonding’in ne olduğunu da kısa ve net bir halde tanımlamak da gerekiyor;
Doğada pek çok tıbbın çiftleri ortasında gözlemlenen bir bağ var. Bu bağa sahip çiftler birlikte hareket ediyor, birbirlerine ‘duygusal’ diyebileceğimiz davranışlar sergiliyor, bakım, beslenme ve bölge muhafaza üzere alanlarda birbirlerine yardım ediyor ve birbirlerinden farklı düştüklerinde keder, anksiyete sergiledikleri görülüyor.
Tüm bu davranışlar incelendiğinde ise cins çeşitliliğinin son derece güçlü olduğu, davranışların büyük oranda dengeli olduğu ve bağa sahip olan canlıların beyinlerindeki pek çok nöral mekanizma üzerinde de müşahede yapılabildiği tespit ediliyor. Yani bu bağı sadece davranışlarla değil, laboratuvar ortamında da gözlemleyebiliyoruz. İste bu bağa ‘pair bond’ deniyor. Hatta kimi araştırmacılara nazaran, biz insanların ‘romantik ilişki’ ya da ‘aşk’ dediği şey de aslında bu…
Peki bir çiftin birbirine tam manasıyla bağlı olduğunu gösteren bu davranışlar neler?
1. Çift halinde hayat: Birbirine bağlanmış çiftlerin en besbelli özelliği hayatı her tarafıyla birlikte yaşamaları. Yani yan yana olmak ve hayatı birlikte göğüslemek; bunu dengeli bir biçimde ve uzun müddettir yapıyor olmak gerekiyor.
2. ‘Üreme dönemi’ dışında da birlikte olmak: Bu tabiri biz beşerler için uyarladığımızda çıkan sonuç şu; yalnızca üremek için bir ortaya gelmemiş olmak ve üreme öncesinde ve sonrasında da bir ortada kalmak.
3. Çiftlerin birbirlerine bakmaları: Şayet bir çift birbirlerine nitekim bağlılarsa, birbirlerine ‘bakmaları’ gerekiyor. Burada ‘bakmak’ örneğin Titi maymunları için birbirlerinin bitlerini ayıklamaksa, biz beşerler için de hayatımızdaki kişinin sıhhatine, psikolojisine itina göstermek; onunla ilgilenmek, maddi ve manevi ihtiyaçlarını gidermesine yardım etmek diyebiliriz.
4. Çiftlerin birbirlerine özel davranışlar sergilemesi: Birbirine bağlı çiftlerin kendi tipleri içinde sırf birbirlerine özel gerçekleştirdikleri birtakım davranışlar oluyor. Sarılmak, bağlılık gösteren jest ve mimikler kullanmak, o etrafta olmadığında mutsuz ya da gerilimli olmak üzere…
5. Yuvayı sahiplenmek ve korumak: Bu husus genel olarak ‘bölge savunması’ başlığıyla anılıyor ve bir çift hayvanın yaşadıkları bölgeyi birlikte savunmaları manasına geliyor. Biz beşerler için ise bunu en kolay haliyle ‘yuvayı sahiplenmek ve onun korunması ile bakımını birlikte üstlenmek’ diyebiliriz.
6. Bebeklere birlikte bakmak: Bir çiftin bağlarını ortaya koyan en değerli davranışlardan biri de dünyaya gelen yavrunun bakımını birlikte üstlenmek. Bu davranış, bağımlı çiftlerin görüldüğü tüm cinslerde ortak. Yani bir çift birbirine hakikaten bağlıysa, bebeğe sadece dişi bakmıyor…
7. Çiftlerin birbirlerine özel koordineli davranışlar sergilemeleri: Yine evvel hayvanlar aleminden örnek vermek gerekirse, kimi deniz canlılarının birbirlerini özel selamlamalarla karşılamaları, kimi kuş tiplerinin birbirlerine özel ‘şarkılarla’ düetler yapmaları ve bunları tekrar ediyor olmaları diyebiliriz. Beşerler için ise bunun günlük hayata yerleşmiş, o ikili özel, tekrar eden bir nevi ritüeller olduğunu söyleyebiliriz.
8. Birlikte vakit geçirme ve partneri ‘tercih etme’: Aslında epey net; birbirine bağlı olan çiftler, zorunluluklar ve ‘fayda’ kriterinin de dışında birbirleriyle vakit geçirmeyi tıbbın öbür üyelerine nazaran daha fazla tercih ediyorlar. Yani arkadaşlarından çok sizle vakit geçirmeyi tercih ediyorsa, rahat bir nefes alabilirsiniz :)
9. Çiftlerin birbirlerinin yaşadıkları gerilimi tedbire eforları ve teselli etmeleri: Eğer bir çift, birbirlerini gerilime sokan durumlar karşısında birbirlerine dayanak oluyor; gerilime karşı tampon misyonu görmek için çabalıyor ve birbirlerini teselli ediyorlarsa, bu bağlı bir çift olduklarına işaret ediyor…
Peki canlılar neden çok eşli olmak yerine bir öbür canlıya bağlanarak yaşamayı seçmiş?
Bu tipten tipe değişse de, genel olarak birlikte yaşamanın ve tabiri caizse bir ‘yoldaşa’ sahip olmanın hayatı kolaylaştırdığı türler bu yola yönelmiş. Bebek bakımı, beslenme ve barınma problemlerinin çift olarak kolay çözüldüğü cinslerde bu bir avantaja dönüşmüş ve bir davranış olarak yerleşmiş…
İnsanların tek eşliliği üzerine yürütülen araştırmalar ise şimdi kesin bir sonuca varmış değil; bazıları insanların çift olarak bağlanma davranışı geliştirdikten sonra tek eşli olduğunu, bazıları ise tek eşlilikten sonra bağlanmanın yerleştiğini düşünüyor…