Sherlock’tan Bile Âlâ Hafıza Kazandıran Zihinsel Bozukluk

Muhtemelen bu sıra dışı maharetlere sahip olmak hepimizin hayali lakin buna emsal yetenekleri olan beşerler, birebir vakitte hayatının bir evresinde birçok sıhhat sorunuyla karşı karşıya kalmış ya da hala bu rahatsızlıklarla çaba etmekte. 

Alışılmışın dışında hünerlere sahip olan bu şahıslar, Savant ismi verilen bir sendroma sahip ve hayatları bir epey güçlü ilerlemekte. Savant sendromu nedir, şahısta nasıl tesirler yaratır ve bu şaşırtan rahatsızlığa sahip beşerler hayatlarına ne halde devam eder daima birlikte göz atalım. 

Savant sendromu rastgele bir zihinsel bozukluğu olan kişinin, sağlıklı insanlara nazaran sıra dışı sanat, matematik yahut uzamsal yetenekleri içerebilen marifet yahut hünerlere sahip olduğu hayli ender rastlanan bir durumdur. 

Bu sendrom, doğumla birlikte ortaya çıkabilirken, erken çocukluk periyodunda de gelişebilir ve kimi merkezi hudut sistemi rahatsızlıkları yahut yaralanmalar nedeniyle çeşitli beyin hasarları ve bozukluklarına neden olarak gelişimini sürdürebilir. 

Bir araştırmaya nazaran erkeklerin Savant sendromuna sahip olma mümkünlüğünün, bayanlara oranla %10 daha yüksek olduğu tespit edildi ve tekrar bu rahatsızlığa sahip 319 kişi cinsiyet üzerinden değerlendirildiğinde örneklerin %79’u erkekken sırf %21’i kadındı. 

Savant sendromu hakkında açıklanamayan ve tanımlanamayan birçok soru işareti bulunmakta lakin araştırmacılar, bu rahatsızlığın otizm ile irtibatlı olduğu konusunda hemfikir. 

Elbette bu sendroma sahip her insan kesinlikle otistiktir ya da tüm otizmli şahıslar bu hastalığı taşır biçiminde bir öngörü yanlış olacaktır. Bu doğrultuda sadece otizmli her 10 bireyden 1’inin bazı Savant yeteneklerinin olduğu kestirim edilir. Bu marifetlerin nasıl geliştiği ise belirsizliğini koruyan mevzulardan yalnızca biri.

Ancak bu hastalığın nasıl meydana geldiği konusunda çeşitli teoriler vardır. Birincisinde otistik insanların sahip olduğu zihin körlüğünün bu duruma sebebiyet vereceği düşünülür. İkinci bir teoride ise otizm rahatsızlığının vakit içinde Savant’ın getirdiği takıntılı davranışlarla ilişkilendirildiğinden kelam edilir. 

Bu rahatsızlığın tarifi birinci olarak Langdon Down tarafından 1887’de aptal alım manasına gelen “Idiot Savant” halinde yapılmışsa da; bu tarif, sonrasında değiştirildi ve şu anki hali olan Savant sendromu ismini aldı. Birtakım Savant sendromlu bireylerin sahip olduğu olağan dışı hünerlere göz attığımızda, bu rahatsızlık çok daha anlaşılabilir bir hale gelebilir. 

Bilinen birinci Savant’lı kişi, matematik süreçlerinde şimşek üzere bir sürate sahip olan Jedediah Buxton’dı. 

Jededidah Buxton, çözülmesi neredeyse imkansız olan sorunları saniyeler içinde çözebiliyor ve çok basamaklı sayıları tekrar birkaç saniyede çarpabiliyordu. O kadar güçlü bir hafızaya sahipti ki rastgele bir soruyu çözerken birkaç ay sonra o soruya geri dönüp, çözmeye kaldığı yerden devam edebilirdi.

Bu rahatsızlığa sahip en ünlü bireylerden birisi, Tom Cruise ve Dustin Hoffman’ın oynadığı Yağmur Adam(Rain Man) sinemasına esin kaynağı olan Kim Peek.

Peek, beyninin iki yarım küresini birbirine bağlayan hudut demetlerine sahip değildi ve bu eşsiz durum, ona bir kitabın iki sayfasını birebir anda okuma yeteneği verdi. Zeka düzeyi ortalamanın altında olduğu bilinen Kim Peek’in, iki sayfayı okuyup ezberlemesi yalnızca 8 saniyesini alıyordu ve bu okuma ve manaya yeteneği ile hayatı boyunca yaklaşık 12.000 kitabı ezberlediği kestirim ediliyor.

Olağanüstü bir müzik yeteneğine sahip olan Leslie Lemke de bu sendroma sahip.

Görme yeteneğinden mahrum olduğu ve birtakım zeka sorunlarıyla başa çıktığı bilinen Leslie, bir sefer duyduğu müziği asla unutmuyor ve hiçbir müzik eğitimi almamasına karşın ortadan uzun bir vakit geçse de bu melodileri çalabiliyordu. Leslie’nin bu yeteneği, 16 yaşına geldiğinde ortaya çıkmıştı ve bir piyano eşliğinde dünya çapında birçok konser verdi.

3 yaşında otizm teşhisi koyulan Stephen Wilshire, Roma üzerinde bir helikopterle yalnızca yarım saat uçtuktan sonra, üç günde kentin detaylı bir panoromik fotoğrafını çizmeyi başardı. 

Çocukluk çağlarında muazzam fotoğraf yeteneği keşfedildikten sonra Savant sendromu teşhisi koyulan Stephen, “insan kamerası” olarak anılacak bir muvaffakiyete sahipti. Rahatsızlıkları sebebiyle diğerleriyle kelamlı bağlantı kuramayan ve kendini bu çizim yeteneğiyle tabir etmeye çalışan Stephen; sahip olduğu fotoğrafik hafıza sayesinde, her binanın kat ve pencere sayılarına kadar detaylı ayrıntıları hatırlabiliyordu. 

Sırada 10 yabancı lisanı ana lisanı üzere konuşabilen ve yeni bir lisanı bir hafta içinde öğrenebilen Daniel Tammet var.

Bir vakitler Pi sayısının pahasını 22.514 basamağa kadar okuduğunda hafızasının kuvvetliliğiyle manşetleri süsleyen Daniel, bu yeteneğe çocukluğunda geçirdiği temporal lob epilepsisi olarak teşhis edilen birkaç havaleden sonra sahip oldu. Birebir vakitte yıldırım süratiyle gerçekleştirdiği matematik süreçlerinin yanında Manti ismini verdiği “kendine ilişkin bir dil” de geliştirdi.

Flo ve Kay Lyman, tıpkı yetenekleri sergileyebilen tek Savant ikizleri.

Hayat öyküleri The Rain Man Twins isimli belgeselde ele alınan Flo ve Kay, neredeyse her şeyi hatırlayabildikleri bir hafızaya sahipti. Bu ikili, onlara geçmişten ya da gelecekten rastgele bir tarih söylendiğinde hangi güne denk geldiğini anında söyleyebiliyor ve bunun yanında 60’lardan 80’lere kadar tüm müziklerin hangi sanatkara ilişkin olduğunu yanılgısız bir halde hatırlayabiliyordu.

Gelişimsel olarak çeşitli bozukluklara sebep olan bir beyin hasarı geçiren Alonzo Clemons, harikulâde bir heykeltraşlık yeteneğine sahip.

Alonzo’nun, çocukluk yaşlarında; okuyamadığı, yürüyemediği, hesap yapamadığı, ayakkabısını bağlayamadığı ve hatta karnını bile tek başına doyuramadığı biliniyordu lakin bir hayvana yahut beşere sadece birkaç saniye bakarak, o kişinin yahut hayvanın anatomik heykelini epey başarılı bir halde oluşturabiliyordu. Sarvant sendromu, Alonzo’ya, biçimleri ve figürleri zihninde yakalama konusunda muazzam bir yetenek kazandırdı.

Savant sendromlu şahısların sahip olduğu bu hünerler bazen tekil olarak varlığını gösterirken, kimi vakit birden fazla olabilir. 

Fakat marifet tipi her ne olursa olsun, bu yeteneklerin hiç elbet olağan insanların sahip olamayacağı tipten olduğu kesin. Bu noktada altı çizilmesi gereken bir şey var ki o da otizmli biriyle karşılaştığımızda kendisi inanılmaz yeteneklerinden bahsetmediği sürece onu Savant sendromlu olarak düşünmememiz ve bu mevzuda ön yargılara kapılmamamız.