Sıcak Yaz Günlerinde Bedelini Daha da Uygun Anladığımız Klima Kim Tarafından Nasıl İcat Edildi? Birinci Hâli Odanıza Bile Sığmazmış!

Bilim ve teknoloji, ömrümüzü kolaylaştıran pek çok icatla tarihin her devrinde karşımıza çıkmıştır. Ancak kimi icatlar vardır ki onların hayatımıza girişiyle günlük yaşantımızda büyük değişiklikler meydana geldi. Klima da bu özel icatlar ortasında yer alıyor.

Sıcak yaz günlerinde iç yerlerde serinlememizi sağlayan bu aygıt, aslında birinci olarak endüstriyel bir sorunu çözmek emeliyle icat edilmişti. Fakat vakitle, klimanın sunduğu avantajlar sayesinde hem endüstriyel alanda hem de günlük yaşantımızda vazgeçilmez bir araç haline geldi. Pekala, klima tarih sahnesine nasıl adım attı ve evrimleşerek günümüzdeki çağdaş formuna nasıl ulaştı?

Geçmiş medeniyetlerde klimanın misyonunu üstlenen birtakım sistemler denenmişti.

Tarih öncesi periyotlardan bu yana çeşitli usuller geliştirilmiştir. Mısırlılar, çöl sıcağını hafifletmek için kapılarının önüne ıslak bez asmış, bu sayede esintiyle içeriye daha serin hava girmesini sağlamışlardır. Bu kolay fakat tesirli metot, suyun buharlaşma esnasında serinlik sağlama özelliğinden yararlanıyordu.

Romalılar ise mühendislik hünerlerini kullanarak kente taşıdıkları suyu meskenlerinin duvarlarından akıtarak doğal bir klima tesiri yaratmaya çalıştılar. Bu makul tasarlanmış sistem, hem konutun içerisini serin tutuyor hem de Romalıların konforunu artırıyordu. Antik devirlerde bu üzere sistemlerle serinlemeye çalışan insanlık, vakitle bu teknikleri geliştirerek çağdaş klima sistemlerine ulaştı.

Günümüzdekilere misal klima birinci olarak 1902 yılında sahneye çıktı.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan klimaların atası, 1902 yılında Amerikalı mühendis Willis Carrier tarafından tasarlandı. O devirlerde sıcaklık artışı ve nem oranındaki dalgalanmalar matbaalarda büyük bir sorun yaratıyordu. Artan nem, matbaa kâğıtlarının genleşmesine yahut büzülmesine sebep oluyor ve bu da baskı sırasında renklerin istenen formda basılamamasına neden oluyordu.

Bu sorunu çözmek isteyen bir matbaa şirketi, Carrier’ın çalışmakta olduğu firmaya başvurdu. Bu talep üzerine harekete geçen Carrier, evvelki devirlerde yapılmış olan mekanik soğutma tekniklerinden esinlenerek birinci klima prototipini geliştirdi.

Havanın içerisindeki nemi istikrarda tutmak emeliyle soğuk suyla doldurulmuş borular kullanarak hava sirkülasyonu sağlayan bu sistem, birinci klimaların temelini oluşturdu. Lakin bu birinci klima, bugünkü kompakt klimalardan epeyce farklıydı ve tam 30 ton tartısında dev bir makine olarak karşımıza çıkıyordu.

Klimanın icadı vakitle daha geniş bir alanda kullanılmaya başlandı.

Carrier’ın başlangıçta yalnızca endüstriyel bir sorunu çözmek emeliyle geliştirdiği bu aygıt, vakitle evlerde, iş yerlerinde ve toplu taşıma araçlarında yer buldu. 1920’lerin başında, klima teknolojisi sinema salonları, oteller ve ofis binalarında kullanılmaya başlandı. Artık sıcak yaz günlerinde bile beşerler konforlu bir ortamda vakit geçirebiliyordu. Bu, bilhassa sıcak bölgelerde yaşayan beşerler için büyük bir ihtilaldi.

1950’lere gelindiğinde, klimalar daha kompakt ve ekonomik hale geldi. Bu da onların meskenlerde yaygınlaşmasına imkan tanıdı. Artık sıcak yaz günlerinde beşerler konutlarının içinde serin bir sığınak bulabiliyordu. Klima, yalnızca konfor sağlamakla kalmadı, tıpkı vakitte çalışma verimliliğini de artırdı. İnsanlar sıcaktan bunalıp güçleri düşmeden, daha verimli bir biçimde çalışabiliyorlardı.

Peki bir klima nasıl çalışır?

Bir klima sıcak yaz günlerinde sizi nasıl soğutuyor hiç düşündünüz mü? Öncelikle klimanın çalışma sisteminde gazlar vardır. Gazlar sıvı hale geçerken ısı verir, sıvılar ise gaz hale geçerken ısı alır. Bu mantıkla çalışan klimalarda ekseriyetle iç ünite ve dış ünite olmak üzere iki modül bulunur. Bir kompresör, klimanın içindeki gazı sıkıştırır ve sıvı haline dönüştürür. Bu süreçte açığa çıkan ısı fan yardımıyla dış üniteden dışarı atılır. 

Sıvı haldeki klima gazı genişleme vanasına geçirilirken basıncı düşer ve tekrar gaz formuna dönüşür. Bunu yaparken de odadan çekilen sıcak havadan ısı alarak bu havayı soğutur. Bu soğuk hava ise iç üniteden odanın içine aktarılır. Klimanın ayarını sıcak yaptığınızda ise bu olay tam bilakis döner.

Klima, 20. yüzyılın başında Willis Carrier tarafından icat edildiğinde muhtemelen bu kadar geniş bir tesiri olacağını kimse iddia edemezdi. Ancak bu aygıt, modern ömrün bir kesimi haline geldi ve insanların konforunu, verimliliğini ve sıhhatini artırdı. Günümüzde klimalar, hem endüstriyel hem de ferdi kullanım için vazgeçilmez eserler ortasında yer alıyor.