Şu An Tarihin “İlk Uydurma Fotoğrafına” Bakıyorsunuz: Nasıl Ortaya Çıktığını Öğrenince İç Burkan Bir Gerçekle Karşılaşacaksınız!

Bir morg, meyyit bir adam, çiçekli bir vazo, hasır bir şapka, küçük bir bahçe heykeli… Hayatını kaybetmiş birinin son hâli çekilmiş üzere duran bu imaj aslında içerisinde eleştiriyi barındıran bir otoportre.

Kendi ölüsünü resmeden bu adamın bu türlü bir şeyi neden yaptığına, ne ileti vermek istediğine ve Guinness Rekorlar Kitabı’na bile giren fotoğrafın ayrıntılarına birlikte inelim.

Öncelikle, fotoğrafın enteresan geçmişine kısaca bir bakalım.

Aslında fotoğrafın birinci fişeği, 1700’lü yıllara dayanıyor. Johann Heinrich Schulze isimli Alman profesör, gümüş nitratların Güneş ışığından etkilendiğini keşfediyor. 1800’lerin başında ise mucit Thomas Wedgwood, ışığı kullanarak objenin imajını kimyasal yöntemlerle yüzeye kaydetmeyi başarıyor ancak bu manzara kalıcı olmuyor. 

Bu sistemin üstüne denemeler ve eklemeler yapan Joseph Nicephore Niepce isimli mucit; vernikle saydamlaştırdığı bir kağıttaki manzaraları, taş baskı tekniğiyle kalay levha üzerine kaydediyor. Kayıtlara nazaran birinci fotoğraf, 1826 yılında 8 saatte pozlanarak çekiliyor ve tarihin bilinen birinci fotoğrafı ortaya çıkıyor. 

Peki tarihin birinci “çakma fotoğrafı” nasıl ortaya çıktı?

Bir ‘otoportre’ olan ve fotoğraf üzere duran bu fotoğraf, aslında biraz ürkütücü. Fotoğraftaki Hippolyte Bayard isimli adam; bir bahçe heykelinin, çiçekli bir vazonun ve hasır bir şapkanın bulunduğu morgda kendi ölüsünü resmediyor.

Kendisi, fotoğrafçılıkla ilgili deneyler yapıyordu. Fotoğrafın mucidi olmasa bile sahte fotoğrafın mucidi olmuştu. Bu türlü olmasının bir sebebi de vardı.

Çakma fotoğrafın değil, gerçek fotoğrafın mucitleri ortasında olabilirdi.

Fotoğrafçı Bayard, sürecini Fransız Bilimler Akademisine duyurmayı biraz ertelemesi için arkadaşı tarafından ikna edilmişti. Bu erteleme, onu fotoğrafın esas mucitlerinden biri olarak tanımamasına mal olmuştu.

Maruz kaldığı ve hissettiği adaletsizliği, resmettiği bir çizimle lisana getirmeye çalışmıştı. Fotoğraf, dışarıdan bakınca ürkütücü gelse de kıssasını öğrenince bir acı otoportresine dönüşmüştü.

Resmin gerisinde ise ressama ilişkin bir yazı bulunuyordu:

“Burada gördüğünüz ceset, tekniğin mucidi M. Bayard’a ilişkin. M. Daguerre’e karşı ziyadesiyle cömert davranan hükûmet, M. Bayard’a hiçbir şey yapamayacağını söyledi ve zavallı adam kendini boğdu. Ah, insan hayatının kaprisleri! Birkaç gündür morgdaydı ve kimse onu tanımadı ya da sahiplenmedi. Bayanlar ve baylar, buradan koku duyunuzu rahatsız etme endişesiyle geçseniz güzel olur zira gördüğünüz üzere beyefendinin yüzü ve elleri çürümeye başlıyor.”

Dönemin Fransız morgu, Bayard’ın protestosunu daha manalı kılıyordu. 

O devirde Paris morgu, halka açıktı. Faili meçhul cinayetlerin ve intiharların kurbanlarını tanımlamak için ziyaretçiler geliyordu. Bayard’ın morg resmi de tanınmak ve tanımlanmakla ilgili bir metafordu aslında.

Paris morgunda sergilenen insanların yanında, onlara dair birkaç eşya da bulunuyordu. Bayard da kendini tanımlamak için hasır bir şapka, heykel ve çiçekli bir vazoyu seçmişti.