Tarihte İlk Kez Güneş Sistemi Dışındaki Bir Gezegende Karbondioksit Keşfedildi
James Webb Uzay Teleskobu’nun sahip olduğu yüksek teknoloji sayesinde daha detaylı yapılan astronomik gözlemlerle, Güneş Sistemi dışındaki bir gezegende karbondioksit keşfedildi. Tarihi keşfin detaylarını anlatıyoruz.
Yapımı 16 yıl süren ve Aralık 2021’de fırlatılan tarihin en yüksek teknolojiye sahip uzay teleskobu James Webb sayesinde yapılan keşifler hız kesmeden devam ediyor. Şimdi de Güneş sisteminin dışında yer alan, yani bir başka yıldızın yörüngesinde dönen milyonlarca ötegezegenden birinin atmosferinde karbondioksit keşfedildi.
Daha önce yapılan keşifler, ötegezenlerde atmosfer olabileceğini ve bu atmosfer içerisinde farklı maddelerin yer alabileceğini gösteriyordu. Artık Dünya’daki yaşamın bel kemiği olan karbondioksitin Güneş Sistemi’nin dışındaki gezegenlerde de olabileceği kesinleşti.
Karbondioksite sahip olduğu keşfedilen WASP-39b gezegeni ile tanışın: 700 ışık yılı uzaklıktaki Güneş benzeri bir yıldızın yakın yörüngesinde, Satürn büyüklüğünde, su buharı, sodyum ve potasyum gibi elementlere sahip…
WASP-39b gezegeni, aslında 2011 yılında yeryüzündeki teleskoplarla yapılan WASP projesi sayesinde keşfedilmişti. Bu projenin ardından Hubble ve Spitzer gibi uzay teleskobu ile yakın markaja alınan ötegezenin bir atmosfere sahip ve bu atmosferin su buharı, sodyum, potasyum açısından zengin olduğu tespit edilmişti. James Webb’in daha gelişmiş kızılötesi gözlem yeteneği sayesinde gezegende artık karbondioksit olduğu da kesinleşmiş oldu.
Ayrıca WASP-39b gezegeni, yıldızında Güneş-Merkür arasındaki mesafeden 8 kat daha yakın, yani sıcak bir bolgede. Bu sebeple hızlı bir yörünge hareketine sahip olan gezegenin bir yılı 4 Dünya gününden biraz fazlasına eşit. Tüm bu özellikleri sebebiyle gezegene ‘sıcak Jüpiter’ benzetmesi de yapılıyor.
Karbondioksitin varlığı dünya dışı yaşamın keşfi için de önemli bir adım:
Dünya’daki doğal döngünün bir parçası olan karbondioksit, aynı zamanda insan faaliyetleri sebebiyle de yoğun şekilde salgılanıyor. Ancak bu keşif, karbondioksitin, yaşamın kimyasal döngüsü içerisinde oynadığı önemli role odaklanıyor. Elbette tek amaç dünya dışı yaşamın izlerini bulmak da değil, bir ötegezenin nasıl oluştuğunu ve geliştiğini anlayabilmek.
Keşfi teleskopla uzaya bakan bir odadaki 2-3 bilim insanı yapmadı. Ekipte 300’den fazla bilim insanı çalıştı:
“Bu aynı zamanda açık bilim adına çok gurur duyduğumuz bir deney oldu. Dünyanın her yerinden 300’den fazla bilim insanı katılım gösterdi. Bu araştırmayla ilgili verilere şuradan ulaşabilirsiniz.”
Açık bilim, bir alanda çalışan gönüllü tüm bilim insanlarının erişimine açılan verilerin topluca gözlemlenmesi veya test edilmesi yoluyla yapılıyor. Araştırmanın bilimsel makalesi arXiv üzerinde yayınlandı ve yakın zamanda Nature dergisi tarafından da yayınlanması bekleniyor.