Toplumsal Medyada Karşımıza Çıkan “Down Sendromlu Hayvanlar” ile İlgili Hiç Bilmediğiniz Gerçekler
Google’a “Down sendromlu hayvanlar” yazarsanız karşınıza, kediden tutun ayıya kadar pek çok farklı tipten hayvan görseli çıkar. Hatta kimilerinin Instagram hesapları ve binlerce takipçisi bile var!
Nasıl oluyor da insanların kromozomlarıyla ilgili olan bir hastalık, bizden farklı çeşitteki hayvanlarda da görülebiliyor? Yoksa biz mi o denli sanıyoruz?
İlk olarak, Down sendromunun üstünden kısaca geçelim.
Kromozomlarımız, vücudumuzdaki en küçük gen paketleridir. Bebeğin, hamilelikte ve doğumdan sonra geliştikçe bedeninin nasıl şekilleneceğini ve çalışacağını belirler. Tipik bir insandaki kromozom sayısı 46’dır lakin Down sendromlular için bu noktada durum değişir.
Down sendromlu bebekler, “kromozom 21” isimli bir fazladan kromozomla doğar. Bu fazla kromozom, insanların beyin ve beden gelişimini etkileyerek davranış ve zihinsel yetilerini de olumsuz istikamette değiştirir.
“Down sendromlu hayvanlar” olarak toplumsal medyada karşımıza çıkan kimi hayvanlar ise şu halde:
Kedi
Beyaz kaplan
Ayı
Köpek
Koala
Gelelim asıl mevzumuza. Hayvanlarda Down sendromu hakikaten mümkün mü?
Hayvanlar, Down sendromuna çok benzeyen fizikî ve gelişimsel anormalliklere sahip olabilir lakin beşerlerle büsbütün birebir genetik bozukluğa sahip olamazlar.
Bir hayvanın, 21. kromozoma sahip olması demek, onun bir beşerle büsbütün birebir sendromu gösterdiği anlamına gelmez. Hatta birçok hayvanda 21. kromozom yoktur bile! Örneğin kedilerde yalnızca 19 kromozom vardır.
İnsanlara en çok benzeyen hayvanlardan yola çıkalım.
Maymunlarda 24 çift kromozom bulunur ve 22. kromozomları, insanlardaki 21. kromozoma çok benzeri. Fazladan 22. kromozoma sahip olan maymunlar da Down sendromuna emsal semptomlar geliştirir lakin bilim insanları, tekrar de bu durumu “Down sendromu” olarak etiketlemez. “Down sendromuna benzer” denebilir. Özcesi fonksiyonlar benzeridir ancak yapı bakımından farklıdır.
Bazı hayvanlarda ise durum çok daha farklı.
Kromozomlarından bağımsız bir halde Down sendromuna sahip üzere görünen hayvanların kimilerinde, nesiller uzunluğu akraba çiftleşmesi gibi faktörler rol oynayabiliyor.
Örneğin üstte gördüğümüz Kenny isimli beyaz kaplan, ne yazık ki onu istismar eden bir yetiştiricinin elindeydi. Yetiştirici; kaplanları, etik olmayan bir biçimde sürekli çiftleştiriyordu ve varsayım edersiniz ki bunların hepsi akraba çiftleşmesiydi. Dış görünüşü nedeniyle ise onu görenler Down sendromlu sanıyordu.
Türkiye’nin “Down sendromlu kedisi” Otto da tüm dünyada konuşulmuştu.
Kedilerde 19 kromozom bulunduğunu başta söylemiştik. Bu yüzden Otto’nun Down sendromlu olma ihtimalini konuşmamıza bile gerek yok ancak anormal yüz özellikleri hiçbir vakit net bir halde açıklanamadı. Varsayımlar, genetik bir mutasyondan yahut hormon eksikliğinden kaynaklandığı istikametinde.
Son olarak, yakın vakitte toplumsal medyada “Down sendromlu” etiketiyle gündem olan kediyle ilgili biraz canınızı sıkacağız ama sonra kediye gelen tweet’leri okuyunca sevinciniz tekrar yerine gelecek.
Bahsi geçen British Shorthair kedi, “göze hitap etsin” diye hâlihazırda genetiği değiştirilmiş bir kedi ve ne yazık ki cins hayvanlar olağandışı genetikleri yüzünden biz fark etmesek de daima fizikî acı çekiyorlar.
Cins hayvanları doğurttukça da karşımıza bu formda genetik mutasyonlar çıkabiliyor. “Cins alma, sokaktan sahiplen!” sloganımızı da söyledikten sonra tweet’e gelen yansılara geri dönelim:
https://twitter.com/twitter/status/https://twitter.com/enaz6karakter/status/1699037503183847837