Tüm Dünyada Saatler Sağa Doğru Dönerken Neden Sadece Bir Ülkede Tam Tersi Yönde?

Sabah alarmı 5 dakika daha ertelerken, işe giderken, okuldan çıkış saatimiz yaklaşırken ve hayatımızın pek çok alanında sık sık saate bakıyoruz. Günün hangi vaktinde olduğumuzu bilmek hepimiz için önemli. Hatta “Vakit nakittir” gibi deyimlerimiz bile var.

‘Saat yönü’ denince ise hepimizin aklına sağa doğru dönen akrep ve yelkovan geliyor. Zira saat, icat edildiği günden bu yana aynı yöne doğru akıyor.

İlk kez MÖ 4000’lerde kuzey yarımkürede icat edilen saat, Güneş’in doğudan doğup batıdan batması sebebiyle sağa doğru hareket edecek şekilde tasarlandı ve günümüze kadar da saat tasarımları hep sağa doğru dönecek şekilde yapıldı.

Saatin nasıl icat edildiğini bir hatırlayalım.

Eski Mısırlılar bir çubuğu dik bir konumda yerleştirerek Güneş’in geliş açısına göre çubuğun gölge boyuna ve konumuna bakarak saati hesaplamayı başarmıştı. Yaptıkları bu icadı pek çoğumuz ‘Güneş Saati’ adıyla zaten biliyoruz. Peki Mısır’ın Dünya üzerindeki konumu farklı olsaydı? Örneğin Mısır güney yarımküre ülkesi olsaydı?

Mısır’ın kuzey yarımküre’de olması sebebiyle çubuğun gölgesi soldan sağa doğru dönüyordu. Mısır, güney yarımkürede olsaydı çubuğun gölgesi sağdan sola doğru hareket edecekti. Tabii bu durum günümüze kadar gelen saat tasarımlarını da etkileyebilirdi.

Tüm saatler terse dönse…

Yüksek ihtimalle saatlerimizin bozuk olduğunu düşünürdük. Zira saatin icadından bu yana nesiller boyunca pek çok ulus, akrep ve yelkovanın soldan sağa doğru döndüğünü kabullendi. Saatlerimize baktığımızda akrep ve yelkovanın ne tarafa döndüğü veya sayıların nasıl dizildiğinin ise pek de bir önemi yok.

Sonuç olarak saatin soldan sağa veya sağdan sola doğru akması hayatımızda hiçbir şey değiştirmezdi. Çünkü zamanın akışını değil, yalnızca baktığımız saatteki sayıların yerini, yönünü değiştirmiş olurduk. Üstelik saatin icadı Mısır’da değil de güney yarımkürede yer alan bir ülkede gerçekleşseydi yüksek ihtimalle saatlerimiz şu anda sola doğru akıyor olacaktı.

Dünya üzerinde 1 ülkede ise saat sola doğru akıyor.

• Bolivya La Paz Kongre Binası üzerindeki saat.

Bolivya Devlet Başkan Yardımcısı David Choquehuanca, 2014 yılında düzenlenen bir basın toplantısında muhabirlere “Saatin her zaman aynı yöne dönmesi gerektiğini kim söyledi? Neden her zaman itaat etmek zorundayız? Neden yaratıcı olamıyoruz?” dedi ve bu cümleler büyük bir değişimin ilk adımları oldu.

La Paz Kongre Binası’nın üstünde yer alan büyük analog saatin yönü değiştirildi ve ‘Güney Saati’ artık terse işliyordu. Tabii bu durum tepkileri de beraberinde getirdi. Muhalefet liderleri saat yönünün değiştirilmesini ülkenin ‘gerilediğine’ işaret olarak kabul etti. Eleştirmenler ise yapılan bu hamleyi ‘gereksiz’ olarak nitelendirdi. Choquehuanca’nın yeni saat yönünü ülke çapında hükümet binalarına yayma girişimiyse La Paz Kongre Binası’ndaki saatle sınırlı kaldı.

Biliyorsunuz ki Bolivya, güney yarımküre ülkesi. Yani ilkel saatler kullanmaya devam ediyor olsaydık ve Güneş Saati’ne bakarak günün hangi saatinde olduğumuzu anlıyor olsaydık Bolivya’da zaten saat sol tarafa doğru hareket edecekti. Devlet Başkan Yardımcısı Choquehuanca’nın planları da bu noktada mantıklı geliyor olabilir fakat insanları alışkanlıklarından vazgeçirmek çok da kolay değil.

• Kaynaklar: The Guardian, Hoodinkee, ICT