Türkiye’nin Farklı Yerlerinde Görülen Kuzey Işıkları, 2025’e Kadar Gitgide Sıklaşacak (Peki Bu Ne Demek?)

Kuzey ışıklarını görmek istediğinizde gideceğiniz yer, genelde Norveç üzere kutuplara daha yakın yerler olur. Çünkü bu üzere ülkelere göre Ekvator’a daha yakın olan Türkiye’de bunları görmemiz pek de mümkün olmuyor. Buraya kadarını esasen hepimiz biliyorduk lakin madem durum bu türlü, yakın vakitte ülkemizden de görülen ışıklar neyin nesiydi?

Bunların temeldeki sorumlusu Güneş’in ta kendisi. Kelam konusu yıldızımızın üzerinde gerçekleşenler nedeniyle bu ışıkları görüyoruz. Ayrıyeten 1700’lerin ortalarına kadar tarihi bulunan bu olayların, 2025 yılında azamî noktaya ulaşması bekleniyor. “Neden 2025?”, “Neden 1700’ler” ve ”Neden Güneş?” üzere soruları başınızı karıştırmadan cevaplayalım.

‘Solar döngü’ ismini verdiğimiz olay, Güneş’in manyetik alanındaki değişimleri kapsıyor.

• İlk ölçüm o tarihte yapıldığı için 1755’ten başlıyor.

Döngü olmasının sebebiyse, 14-15 yıla kadar uzayabilse de aşağı üst 11 yılda bir gerçekleşen bir örüntünün var olması. Bu 11 yılda bir, Güneş üzerindeki aktivite en az ve azamî düzeyleri görüyor. Biz ise bunu, Güneş lekesi dediğimiz, yıldızımızın üzerindeki siyah noktalardan anlıyoruz. Bu noktaların büyüklüğü Dünya kadar, hatta çok daha geniş olabiliyor.

Solar Maksimum dediğimiz evrede kelam konusu aktiviteler tepe noktasına ulaşıyor ve buradan Solar Minimum’a kadar hafifliyor. Daha sonra da tekrardan azamî düzeye yanlışsız ilerliyor ve patlamalar yine şiddetleniyor. Bahsettiğimiz döngü bu. En son da 2014 yılında 24. döngü yaşanmıştı. Biz ise aktüel olarak 2019’da Solar Minimum’un başlamasıyla 25. döngüye tanıklık ediyoruz.

Peki bunun Dünya üzerindeki ışıklarla olan ilgisi ne?

Bu lekelerle doğan patlamalar, Güneş rüzgârlarını üzerimize itiyor.

Koronal Kütle Boşalmaları, yani Güneş patlamaları sayesinde ortaya çıkan bu yüklü parçacık rüzgarları, şayet Dünya’ya hakikat gelirse jeomanyetik fırtına ismi verilen bir olay tetikleniyor. Bu olay sırasında Dünya’nın manyetosferinin Güneş’e bakan kısmına baskı uygulanırken aykırı tarafta kalan, yani Güneş’e bakmayan taraf ise geriye yanlışsız uzuyor.

Manyetosfer bu tesirden kurtulduğunda, tekrar eski hâline dönerken kutup noktalarında büyük seviyede manyetik güç üretiliyor. Güneş’ten gelen parçacıklar ise bu noktalardaki kuzey ışıklarına sebep oluyor. Güneş’in yüklü parçacıklarıyla yüklenen manyetosferin atmosferin üst kısmıyla etkileşime geçmesi de bunu, Türkiye de dahil olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde görünür hâle getirmişti.

Yani ülkemizde Ordu ve Van’da görülen bu ışıklar, Güneş fırtınalarının bir kesimi. Buna sebep olan da Güneş üzerinde gerçekleşen koronal kütle boşalmaları. Bilim insanlarının söylediğine nazaran kelam konusu olay 1 değil, 2 patlama sonucu ortaya çıkmış.

Şimdi gelelim bunun makûs yanına.

Bu ışıklar radyo dalgalarının iletiminde aksaklıklara, elektrik kesintilerine ve devrelerde meselelere yol açabiliyor. Birebir vakitte geçmişte, yangınlara ve büyük çaplı elektronik sorunlara sebep oldukları da biliniyor. Geçtiğimiz yıllarda SpaceX roketleri de bundan nasiplerini almışlardı.

2021 yılında sona eren 24. döngü, 2025’teki döngünün kestirim edilenden daha güçlü olacağına işaret ediyor.

Bir evvelki döngü, aslında epeyce zayıf geçtiği için 25. döngünün de pek farklı olmayacağı düşünülüyordu. Lakin daha temmuz ayındayken 24. döngüden daha çok Güneş lekesi tespit edilmişti bile. Yani hâlihazırda daha şiddetli bir döngü kelam konusu. Ancak bunun tesirlerinin ne olacağını maalesef bilemiyoruz.

Çünkü bu durumun tesiri o kadar da kolay bir formda hesaplanamıyor. Güneş aktivitesine bakarak bir döngünün başlayıp başlamadığını görebiliyoruz. Daha da değerlisi, bizim 11 yıllık döngümüzün haricinde tekrar aşağı üst belirli müddetlerde gerçekleşen döngüler de var. 2025’te azamisini göreceğimiz bu döngünün onlardan biri olup olmayacağını bilemiyoruz.

Konuya aşina olmayan beşerler için bu durum, gökteki birkaç ışık topluluğundan ibaret olsa da beklenenden güçlü bir Güneş fırtınası, bedeli büyük olacak kesintilere yol açabilir.

Olayın ciddiyetini anlayabilmek için 1859’daki Carrington olayına bakalım.

Bu olay gerçekleştiğinde elbette ortada internet diye bir şey yoktu. Telgraf operatörleri ağır olarak bağlantısı sağlıyordu. Bu tarihteki Güneş fırtınası gerçekleştiğinde, dünyanın farklı yerlerinde telgraf altyapıları çökmüştü. Kimi makinelerden duman ve kıvılcım çıktığına yönelik raporlar da var. Ayrıyeten gece saatleri olmasına karşın aurora ışıkları da gökyüzünü aydınlatıyordu.

Tabii o vakitlerde insanların birçok, bunu dinî sebeplere bağlamıştı. Ancak asıl olay, Güneş’te gerçekleşen ve tesirinin 10 milyar atom bombasına denk olduğu düşünülen bir patlamaydı. Bu patlamayı ise amatör astronom Richard Carrington, Güneş üzerindeki müşahedelerinde lekeleri gördüğünde fark etmişti. Bu yüzden olay da onun ismiyle anılıyor.

O vakitlerde telgraflar, iletişimin bel kemiğiydi. Şimdiyse bir benzerinin internet için yaşandığını düşünsenize. Bunun dünya genelinde neden olacağı panik ve hükûmetlere çıkaracağı maddi bedel, hayal bile edilemiyor. Bunun yanında hayvanların göç rotalarında sorunlar ve uyduların çalışmasında aksama da kaçınılmaz olacaktır.

Ülkemizde az de olsa döngü yüzünden kuzey ışıkları görülebiliyor. 2025’te, hatta 2024’ün sonlarında azamî düzeyini görmeyi beklediğimiz döngünün ne olduğunu, neden oluştuğunu ve nasıl tesirleri olabileceğini sizlere anlattık. Yeni bilgiler geldiğinde de size ulaştırıyor olacağız.

Bu olay, ülkemizde bu türlü görünümlere sebep olmuştu:

Üstte yer verdiklerimiz gerçek olsa da bu gördüğünüz Galata Kulesi görüntüsü, manipülasyonla oluşturulmuş.

Yine de gerçeğini 2025 yılında görebilmemiz mümkün üzere görünüyor.