Türklerin Yine Doğuş Hikayesinin Anlatıldığı Ergenekon Destanı’nı Ehemmiyeti ve Tarihî Gerçekleriyle Birlikte Açıkladık

Binlerce yıllık kadim Türk tarihine baktığımız vakit her devirde başka bir efsanenin ve başka bir kahramanın olduğunu görürüz. Bunlar ortasından en bilinenlerden bir tanesi de Ergenekon Destanı’dır. Ergenekon Destanı, İslamiyet öncesi Türklere ilişkin bir hikaye anlatır. Bu hikayede Türkler az kalsın yok olacakken bir dağ yamacına sığınır ve yüzlerce yıl sonra buradan çıkarak dünyaya yayılırlar.

Ergenekon Destanı’na tarihi olarak baktığımız vakit sahiden de bir dönem Türklerinin çok büyük baskı altında olduğu, demircilikle uğraştığı ve sayılarının azaldığı görülüyor. Yani bu nedenle Ergenekon Destanı tarihî gerçekler de barındırır. Elbette buna tarihi bir anlatı gözüyle bakmak yanlış olur lakin yeniden de İslamiyet öncesi Türklerin hayatları hakkında bize kimi bilgiler verdiği gerçektir.

Hiç bilmeyenler için kısaca anlatalım: Ergenekon Destanı nedir?

Ergenekon Destanı, İslamiyet öncesi Orta Asya’da yaşayan Türklere yani Göktürklere ilişkin efsanevi ögeler içeren bir hikayedir. Bu destanda anlatılana benzeri hikayeleri Çin ve Rus kaynaklarında görüyor olsak bile tam hâliyle yazılı olarak aktarıldığı kaynak, Moğol tarihçi Reşidüddin Hamedani tarafından kaleme alınan Reşididdin Tarihi olarak da bilinen Câmi’ü’t-Tevarih isimli yapıtıdır. Destan daha sonra Ebulgazi Bahadır Han tarafından kaleme alınan Şecere-i Türk isimli yapıtta de kaydedilmiştir. 

Özetle Ergenekon Destanı:

Bir gün Göktürkler, Tatarlar tarafından taarruza uğradı ve büyük bir kısmı öldürülürken hayatta kalanlar esir alındı. Yalnızca Vilayet Han’ın oğlu Kayan, kardeşinin oğlu Nüküz ve eşleri kurtuldu. Giderken yanlarına pek çok at, deve, keçi ve koyun aldılar. Etraf düşman dolu olduğu için ıssız bir yer ararken sırp dağların ortasında gezdiler. En sonunda yüklü bir hayvanın bile geçmesi güç olan tek bir girişe sahip, etrafı dağlarla çevrili bir düzlük buldular.

Bu düzlükte akarsular, çayırlar ve meyve veren ağaçlar vardı. Buraya yerleşip kışın hayvan eti, yazın onların sütü ile beslendiler. Çoğalan hayvanların derilerinden ve yünlerinden kıyafetler yaptılar. Ergenekon ismini verdikleri bu yerde dört yüz yıldan daha uzun bir vakit kaldılar lakin en sonunda çoğaldılar ve buraya sığmaz hâle geldiler.

Bir gün cetlerinin onlara anlattığı hikayeyi hatırladılar ve Ergenekon dışındaki dünyaya çıkmaya karar verdiler fakat bir çıkış yolu lazımdı. Demircilerden biri onlara dağdaki madeni eritilerse bir yol açılacağını söyledi. Çabucak madenin önüne kömür ve odun yığıp koca bir ateş yaktılar. Eriyen madeni döverek en sonunda yüklü bir devenin geçebileceği kadar bir yol açtılar.

Onlara madeni eritme fikrini veren ve istikamet gösteren demircinin ismi Börte Çene yani Bozkurt’tu. Onun önderliğinde Ergenekon’dan çıktıktan sonra her yere elçiler göndererek Türklerin esaretinin artık bittiğini bildirdiler ve her yıl Ergenekon’dan çıktıkları günü ateş yakıp demir döverek kutlamaya başladılar.

İyi lakin Ergenekon Destanı kime ilişkin?

Ergenekon Destanı değişik bir hikaye zira pek çok farklı isim geçiyor olsa bile aslında tek bir kişinin değil, bir toplumun kahramanlık hikayesidir. Mesela Kayan olarak bahsedilen bir kişi değil, Türklerin Kayıhanlı uzunluğudur. Tukuz olarak bahsedilen ise aslında Dokuz Oğuzların ta kendisidir. 

Bu açıdan incelediğimiz vakit açıkça söyleyebiliriz ki Ergenekon Destanı belli bir bireye, muhakkak bir boya ilişkin olmaktan çok daha fazlasıdır. Ergenekon Destanı bugün gururla Türk olduğunu söyleyen herkese ilişkin bir destandır çünkü anlatılan hikaye, Türklerin yine doğuş hikayesidir. Ergenekon Destanı, atalarımızın hikayesidir.

Ergenekon Destanı tarihi gerçeklerle de örtüşen ayrıntılara sahip:

Tabii sahiden de dağdaki bir madeni eritip dışarı çıkıldı mı bilinmez lakin coğrafik olarak baktığımız vakit anlatılan Ergenekon bölgesi Altay Dağları etrafında pek çok örneğini gördüğümüz bölgelere benziyor. Hun birliğinin dağıldığı periyotta Göktürklerin Tatar baskısı nedeniyle Altay Dağları’nın etrafına çekildiği ve burada demircilik yaptığı da biliniyor. 

Modern Türk edebiyatında da Ergenekon Destanı’ndan bahsedilmiştir:

Ebulgazi Bahadır Han tarafından kaleme alınan ve Ergenekon Destanı’nı anlatan Şecere-i Türk isimli eser, Çağataycadan Türkçeye Ahmet Vefik Paşa tarafından çevrilmiş ve 1863 yılında Tasvir-i Efkâr gazetesinde tefrika edilmiştir. 

Ziya Gökalp tarafından kaleme alınan Ergenekon temali bir şiir 1913 yılında Türk Duygusu mecmuasında Türk An’anesi: Ergenekon adıyla, 1914 yılındaki Kızılelma isimli kitabında ise Ergenekon ismiyle yayımlanmıştır. Tıpkı yıl Ömer Seyfettin de Ergenekon hikayesini anlattığı bir şiir kaleme almıştır. 

Türklerin Nevruz bayramının kökeni Ergenekon Destanı’na dayanır:

Bugün pek çok topluluk tarafından bahar bayramı olarak kutlanan Nevruz bayramının her topluluk için farklı bir kökeni vardır. Türk milletinin kutladığı Nevruz bayramı ise Ergenekon Destanı’nda anlatılan dağdaki demir madeninin eritilmesi hikayesine dayanır. Bu nedenle her Nevruz bayramında ateş yakar, üstünden atlar ve demir döveriz. 

Ergenekon Destanı bizim için neden değerli?

Tarihimizdeki öbür destanlara baktığımız vakit bazen tanrısal güçlerle de donatılmış tek bir kahraman ile karşılaşırız. Bu kahraman, türlü zorluktan bir halde kurtulur ve daha sonra da etrafındakileri kurtarır. Ergenekon Destanı ise öbür destanlardan farklı olarak tek bir kahramana değil, birden çok kahramana yani Türk milletine yer verir.

Nasıl ki o devir Tatarların hücumları nedeniyle yok olmak üzere olan Türkler bir avuç insan kalmış olsalar bile çaba ederek hayatta kalmışlar, biz de bu destanı örnek almalı ve zorluklara göğüs germeliyiz. Aslında Türk edebiyatçıların 20. yüzyılda sık sık Ergenekon Destanı’ndan bahsetmelerinin de nedeni budur. Ergenekon Destanı’nda yakılan ateş, Kurtuluş Savaşı’nın da fitilini ateşlemiştir. 

İslamiyet öncesi Türklerin en kıymetli destanlarından bir tanesi olan Ergenekon Destanı nedir, kime ilişkin, konusu nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Ergenekon Destanı çok daha ayrıntılı ve uzun bir hikaye ancak biz bu yazımızda sırf özetinden ve manasından bahsettik. 

Bu üslup içerikleri okumaktan hoşlanıyorsanız şunlara da göz atabilirsiniz: