Uçaklar Erken İniş Yapmak Zorunda Kaldıklarında Yakıt Depolarını Boşaltmak İçin Havada Neden Tekraren Dönerler?
Deposu dolu olan bir uçağın havadayken erken iniş yapması için birçok sürpriz sebep olabiliyor. 2020’de bu sebeplerden en garibi de yolculardan birinin fenalaşmasıydı. Bu şekil durumlarda uçaklar acil iniş yapmaları gerekirken neden havada tekraren dönüyor olabilir?
Bunun aslında çok kolay bir açıklaması var: olur da bir uçağın tepenizde dört döndüğünü görürseniz sakın korkmayın, sadece yakıtını boşaltmaya çalışıyordur.
Uçaklar havalanmadan evvel uçuş planlayıcısı, gerekli yakıt ölçüsünü hesaplar.
Uçak seyir halindeyken pilotun ne kadar yakıt yakacağı, inançlı bir iniş için uçağın ne kadar yükte olacağı üzere bilgiler kaptanın elinde oluyor. Fakat yakıt boşaltımı çok nadiren gerçekleşen bir durumdur. Zira maliyeti bir epey yüksek olan uçak yakıtını havadan atmak, pilotun düşüneceği en son seçenektir.
Yakıt püskürtme sistemleri, saniyede binlerce dolar bedelindeki yakıtı bir anda boşaltabilir. Bir uçak, 15 dakika yahut daha kısa müddette bile istenilen azamî iniş yüküne geri dönebilir. Bu süreç, kokpitteki bir düğmeye basmak kadar kolay. Lakin her uçak bu pratik özelliğe sahip değil. Yakıt boşaltma sistemi olmayan uçaklar, kule tarafından önerilen inançlı rotada ve irtifada cins atarak yakıt tüketirler.
Bu olay çok uzun sürmez. Zira uçaklar, 15 dakikadan kısa müddette istenilen tartıya ulaşabilir.
Pilot, yalnızca kokpitteki kolay bir talimatla, uçağın gerisindeki sistemden yakıtı boşaltabilir. Olağan ki bu durum akıllarda bir sürü soru işareti bırakır. Mesela “Ya tüm yakıt bir anda giderse ne olur?” Endişelenmeyin; pilot, anında tüm yakıtı dışarıya atmak istese bile uçaklar, buna bir ‘dur’ güvenliği ile mahzur oluyor. Böylelikle tüm yakıt bir anda kaybolmuyor.
Pilotlar, yakıtın ne vakit ve nasıl boşaltılacağına tek başlarına karar veremez. Bunların da bir kuralı var. Mesela bir uçak yakıt boşaltacaksa rota üzerindeki en yüksek mahzurdan yaklaşık 600 metre yüksekte olmalı. Bir de tabii kalabalık yerlerden ve su kenarlarından mümkün olduğunca uzak durmak değerli.
Hava trafik kontrolörlerini de unutmamak gerek. Onlar da pilotlara, yakıtı en uygun yerde boşaltma konusunda tekliflerde bulunur.
Atmosfere yakıt boşaltmak, üstte belirtildiği gibi bir tıp “para kaybı” olduğu için pek olağan bir durum değil. Esasen yakıt boşaltma süreci çoklukla acil durumlarda gerçekleşiyor. Fakat British Hava Yolları’nın araştırmasına göre havacılık sanayisi tarafından her yıl kullanılan yakıtın yalnızca %0,01’i atılıyor üzere gözüküyor.
Eğer bu sayı hala geçerliyse 2018’de sadece Amerika’daki hava yolları tarafından yaklaşık 2 milyon galon (7,570,823,57 litre) yakıtın atmosfere salındığı manasına geliyor. Birebir araştırmalar, boşaltılan yakıtın toprağa düşmeden evvel buharlaşması gerektiğini savunuyor. Lakin birtakım argümanlar, yakıtın buharlaşsa bile hâlâ atmosferde asılı kaldığını söylüyor. Yani sağlıklı olup olmadığı konusu, şimdi bir netlik kazanmış durumda değil.
13 Ekim 2017’de Atatürk Havalimanı’ndan kalkan THY uçağı, 7 saat havada tıp atmıştı.
Kalkıştan kısa bir mühlet sonra bir yolcunun rahatsızlanmasından ötürü uçak, havalimanına geri dönüş kararı aldı. 257 yolcusu bulunan uçak, yakıtı boşaltmak için Marmara Denizi üzerinde 7 saat boyunca çeşit attı. Uçağın rotası Kanada olduğu için, o aralığa kadar yetecek olan yakıtın inançlı bir iniş sağlanması için boşaltılması gerekiyordu. 7 saat sonunda iniş gerçekleşti; o imajlar de ekranlara bu türlü yansıdı.
Madem sağlıklı olduğu şimdi kesin değil, yakıtı boşaltmanın öbür alternatifi yok mu?
Aslında fazla ağır bir uçağı indirmek mümkün ama pek tavsiye edilmiyor. Zira şayet pilot ağır bir iniş yaparsa uçağı sahiden zorlayarak ani bir hasara neden olabilir. Ayrıca yakıt dolu bir uçağı indirmeden önce olası bir yangın ya da kaza anında uçağın da alev alev yanacağını göz önünde bulundurmak gerek.
Ama işin özü elbette yolcu güvenliği. Yani yakıtı boşaltmak mı, yoksa tehlikeli bir iniş mi derseniz ikisi de birbirinden pek farklı değil. Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları var. Lakin her durumda, pilotun vazifesi uçağı olabildiğince süratli ve inançlı bir şekilde indirmek. Şayet bu ağır bir inişi gerektiriyorsa o vakit bu kaçınılmaz bir karar olacaktır. Sonuçta, en kıymetli şey söylediğimiz gibi yolcuların güvenliğini sağlamak.