Ülkemizle Bütünleşen “Memleketim” Müziğinin Orijinalinin Yahudi Halk Müziği Olduğunu Biliyor muydunuz?
Türkiye’de parçayı birinci defa Ayten Alpman’dan dinlediğimizde bizleri büyüleyen, ana haber bültenlerinin sonlarında çalan ve “bir diğerdir benim memleketim” dememize sebep olan, âdeta ikinci bir ulusal marş hâline gelen Memleketim isimli müzik, aslında Yahudi kökenli.
1974 yılı, Kıbrıs Barış Harekâtı vakitlerinde radyoda bas bas çalan bu şarkı… Herkesi mest etmiş ki plaklar yok satıyor. Melodisi “anonim” olarak kayıtlara geçmiş. Biz de bu anonim kısmının altını biraz açalım istedik, biraz da şaşırdık ne palavra söyleyelim.
Sözleri Türkçe fakat melodisi yabancı bu modülün kökenleri çok eskiye dayanıyor.
Bir Yahudi halk müziği olan Memleketim müziği, Der Rebbe Elimelech adındaki İbranice bu şarkıyı çeviri edersek karşımıza Haham Elimelech formunda çıkıyor. Pekala kimdir bu?
1717’de aslen Polonya’da doğan ve gerçek ismi Lizhensk’li Elimelech Weisblum olan bu hahamın garip bir kıssası var. 1787 yılında hayata gözlerini yumuyor, yaşadığı mühlet zarfında birinci eşi Sprinza’dan olan 5 çocuğuyla birlikte kasvetler ve sevinçlerle dolu bir hayat sürse de Sprinza vefat ediyor. Haham Elimelech ise hayatına devam etmeye kararlıydı.
İkinci defa evlendiğinde, bu defa Bayan Gittel isminde bir bayan ile evlendi.
Her iki eşi de tanınmış dinî liderlerin kızlarıydı, bu da onların hayatlarını dinî çevrelerde daha da özel kıldı. Haham Elimelech’in ismini duyuran şey, kaleme aldığı “Noam Elimelech” isimli kitabı oldu. Bu eser, ona hem ün hem de geçim kaynağı sağladı.
Aynı vakitte kendisi Hasidik Yahudiliğinin de öncüsü olarak kabul edildi. Elimelech, ömrü boyunca bu kitap aracılığıyla öğretilerini ve kanılarını paylaşarak bir iz bıraktı. Gelelim müzikle ilişkisine…
Hasidik topluluğunun sevdiği Haham Elimelech’e adanmış bu şarkı, 1927’de Moysche Ender tarafından yazılmış ve bestelenmiş.
Moysche Ender, Elimelech üzere Polonya doğumlu olup 11 yaşında Amerika’ya göç etmiş, Yahudi bir ailenin çocuğuydu. Amerika’da yazı sanatını geliştirdi ve taşlama ile hiciv cinslerinde yazılar kaleme aldı. 1927’de, Rebbe Elimelech için müzik kelamlarını yazarken müziği Polonya Yahudi folklorundan esinlenerek oluşturdu.
Rabbi Elimelekh, 1905 Rusya’sında Yahudi topluluğunun karşılaştığı zorlukları anlatan ve 1964’te ünlü Damdaki Kemancı müzikalinde yer alan müziklerden biridir. Bu kesimin dünya çapında tanınmasına katkı sağlayanlardan biri de Fransız sanatçı Mireille Mathieu’dur. Şarkıyı, L’aveugle ismiyle Fransızca olarak seslendirmiştir.
1974 yılından bu yana keyifle dinlediğimiz, millî duygularımızı titreterek bize sunulan Ayten Alpman’ın Memleketim müziği da aslında bir Yahudi müziği tarihçesine sahip olmuş böylelikle.
Türkiye’de 1972 yılında Ayten Alpman, Fikret Şeneş’in kaleme aldığı sözlerle “Bir Oburdur Benim Memleketim” ismiyle Türkçe olarak seslendirdi.
Öncelikle bu Yahudi türküsü, evvel bir müzikal aracılığıyla geniş kitlelere ulaştı; daha sonra Fransızca aranjmanı dünya çapında büyük popülerlik kazandı. Bu süreç, Türkiye’deki aranjman bölümünün dikkatini çekti ve Türkçe sözlerle tekrar üretildi. Akabinde müzik, ülkenin gayri resmî marşı olarak kabul edilebilecek bir popülerlik elde etti.
İlk çıktığında 45’lik plak pek dikkat çekmemişti. Fakat 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında TRT’de “Memleketim” müziği sık sık çalmaya başlandığında, müzik ansızın büyük bir ilgi gördü. Müziğin özgün versiyonu ile hiç alakası olmayan Türkçe kelamları, bizlerin millî hisleriyle da tamamen örtüşüyordu.
Bu nedenle o yıl müzik, “Memleketim” ismiyle ikinci defa 45’lik plak olarak piyasaya sürüldü ve evvelkinden farklı olarak büyük bir satış başarısı elde etti.