Yakında Netflix de Disney+ Üzere Türk Dizi ve Sinemalarını Yayından Kaldırabilir: Pekala Neden?

Dizi ve sinema platformları, bilhassa pandemi boyunca kavuştukları yüksek trafik ve abone sayısını mumla arıyor. Bunun yanında daima yeni dizi, sinema, belgesel içerikleri hazırlamak zorunda kalmaları sebebiyle içerik kalitesi önemli formda düşüyor, milyonlarca dolar para harcanan yerli diziler bile artık yeteri kadar dikkat çekmiyor.

Hal bu türlü olunca küresel şirketler vergilerden, telif masraflarından tasarruf etmeye çalışıyorlar. Lakin bu da kâfi olmayınca son deva, üzerine büyük umutlar bağlanan üretimleri platformdan kaldırmak oluyor. Hatırlarsanız bunun kanlı canlı örneğini Disney+ Türkiye cephesinde gördük. Çok yakında Netflix’in de misal bir adım attığını görebiliriz.

Bir dizi, sinema ya da belgesel içeriğinin masrafı yayından sonra bitmiyor:

Platformlarda yayınlanan tüm içerikler iki kategoriye ayrılıyor: Yepyeni üretimler yahut satın alınan üçüncü parti üretimler. Örneğin Disney+ için Recep İvedik 7; sinemalarda vizyona girmeden evvel hakları satın alındığı için yepyeni üretim olarak yayına girdi. Lakin serinin evvelki sinemaları, halihazırda sinema salonları dahil diğer platformlarda, TV kanallarında yayınlandığı için orjinal imal değildi.

Üçüncü parti üretimlere örnek Breaking Bad ya da Walking Dead dizilerini de örnek gösterebiliriz. Bu diziler Netflix ya da Disney+ orjinal üretimi değiller. Her ikisi de ABD’li televizyon devi AMC tarafından çekildi, yayınlandı ve artık de Netflix ve Disney+ platformlarına, belli bir müddetle yayınlamaları karşılığında satılıyor. Yani platformlar, orjinal olmayan üretimleri yayında tuttukları müddet için dizinin gerçek sahibine kira üzere para ödüyor.

Bitmiş ve izleyiciler tarafından sevilerek izlenen bir dizi, platfromlar ortasında önemli rekabete neden oluyor. Örneğin tekrar Walking Dead dizisi, şu an hem Netflix hem de Disney+ üzerinden izlenebilir durumda. Yani üretimci AMC, dizinin Türkiye’deki yayınları için iki şirketten de para kazanıyor. Dizinin seveni olduğu için platformlar bu sayede abone kazanabiliyor, gelirin bir kısmını da AMC üzere üretimcilere ayırıyor.

Orijinal üretimler için de buna emsal bir durum kelam konusu. Çok yeterli bir direktör, düzgün bir senarist, âlâ bir takım ile özgün dizi çekildiğinde, dizi yayınlandıktan sonra masraflar bitmiyor. İçerik yayında kaldığı sürece imal şirketine, direktöre ve oyunculara -sözleşmeleri gereği- yüklü ölçülerde para ödenmesi gerekiyor.

Peki neden üretimler yayından kaldırılıyor? Mesela şu an Türkiye’deki hiçbir platformda Harry Potter sinemalarını izleyemezsiniz…

Bir üretimi platformdan kaldırınca şayet orjinal imal ise takıma yapılan ödemelerden tasarruf ediliyor. Şayet üretim özgün değilse bu sefer içeriğin asıl sahibi olan şirket, kanal ya da yapımcıya kira ödemeye gerek kalmıyor. İşte bu nedenle de The Office ve Friends dizilerinin yayınlandıkları platformlar daima değişiyor.

Mesela Harry Potter serisi, şu anda Türkiye’den abone olabileceğiniz hiç bir platformda yok. Zira bu sinema serisinin sahibi Warner Bros., sinemaların Türkiye’deki platformlarda yayınlanması için bir muahede yapmış durumda değil. Var olan mutabakatların müddetleri de dolmuş durumda. Bu yüzden izlemek için tek seçenek Apple TV+ üzere platformlar üzerinden diziyi tek seferliğine kiralamak ya da satın alarak ferdî kütüphanenize eklemek.

Disney+ yalnızca Türkiye’deki orjinal içeriklerini yayından kaldırmadı, Amazon’un Yüzüklerin Efendisi projesi tutmadı, Netflix daima abone kaybediyor:

Tüm bu gelişmeler platformların önemli formda kemer sıkma periyoduna gireceklerinin değerli bir işareti. Dünyanın en büyük platformu, en büyük e-ticaret sitesi, en büyük cümbüş markası da olsanız; hayatta kalmak için kâr elde etmek zorundasınız.

Disney yalnızca bu yüzden 2022 yılında yayına aldığı, Star Wars’ın babası George Lucas tarafından yazılan, 35 milyon dolar para harcadığı The Willow dizisini iptal etti. Bu usul iptal haberleri Netflix cephesi için yeni değil, çünkü The Mindhunter, Sense 8, hatta yakın vakitte yerli imal Sıcak Baş da iptal edilen projeler ortasında.

Ancak Disney, yalnızca dijital aboneliklerle para kazanan bir şirket değil. Marvel, Pixar, Star Wars üzere markaların ana üretimleri her seferinde sinema salonlarını dolduruyor. Bu üretimler önemli popülerliğe ulaştıktan sonra dijitale geliyor, yeni aboneler kazandırıyor, akabinde birebir kıssanın devam ettirildiği diziler izliyorlar.

Netflix’te ise bu türlü bir avantaj yok. Platform, yakın vakte dek yalnızca Oscar mükafatı kazanmanın kaidesini karşılamak için kimi sinemalarını sonlu sayıdaki salonda vizyona sokarak mükafata ulaştı. Bunun yanı sıra platformun elinde rastgele bir sinematik cihan, uzun soluklu proje de yok.

Tüm bunları bir ortaya getirince rahatlıkla söyleyebiliriz ki Netflix de çok yakında yerli dizileri, bilhassa özgün olmayan üretimlerini platformdan kaldırma yoluna gidebilir: 

Türkiye’nin bu mevzuda platformlar için çok özel bir yeri de var. Çünkü ülkemizdeki abonelik fiyatları, dolar-TL ortasındaki makasın açılması sebebiyle platformlar önemli oranda gelir sağlamıyor. Bu da Türkiye pazarını, muhtemel bir krizde ve kemer sıkma siyasetinde vazgeçilebilecek, kütüphanedeki içerik sayısını düşürmeye uygun birinci pazarlardan biri haline getiriyor.

Türkiye; Pakistan, Hindistan ve Kenya’dan sonra en ucuz Netflix abonelik fiyatının uygulandığı ülke (63,99 TL = 2,47 ABD doları). Netflix’in ülkemizde, kaç abonesi olduğunu net halde açıklamıyor fakat bu sayının 2 milyon dolaylarında olduğu düşünülüyor. Kabaca bir hesapla, herkesin temel üyelik paketini kullandığını varsayarsak Netflix’in kasasına Türkiye’den her ay 4,94 milyon dolar para giriyor.

Netflix’in Türkiye’de çektiği en değerli dizi Kulüp’ün üretim maliyeti yaklaşık 6,5 milyon dolar. Yani, Netflix, bu dizinin maliyetini Türkiye’den 1 ayda bile çıkaramıyor. Bu türlü bir durumda projelendiren yerli üretimlerin sayısında azalma, daha düşük bütçeler ayrıldığı için kalitelerinde de düşüş görüyoruz.

Sorunun büyüğü kalitesizlik. Bilhassa orjinal üretimlerin, hatta hem özgün hem de yerli üretimlerin kalitesi tartışma konusu:

En son ne vakit platformların özgün olarak ürettiği çok uygun bir yeni dizi ya da sinema izlediniz? Hatta izlemeyi bırakalım ne vakit âlâ bir yerli özgün üretim yayınlandığını duydunuz? Bilhassa birden fazla yerli yepyeni üretim, TV dizileri kadar klişe senaryo, karakter, oyunculuk, görsel efektlere sahip. Çok az sayıda âlâ ve yerli yepyeni üretim görüyoruz ki esasen bu türlü olduğunda, o üretimi daha birinci fragmanından itibaren heyecanla beklemeye koyuluyoruz. 

Özellikle yerli dizi ve sinemalardan tahminen de yayına girdikten sonra, hatta olur da platformları gezerken karşınıza çıkarsa haberimiz oluyor. Hatta birtakım üretimleri duyma sebebimiz ekseriyetle içeriğin kalitesizliği oluyor. Bu sebeple izlemeye yeteri kadar motive olamıyoruz. Pek çoğumuz gündelik hayatta önemli boş vakte sahip olmadığımız için zaten kalitesiz oluşuyla eleştirilen bir dizi ve sinemaya saatlerimizi riske atmak istemiyoruz vermek istemiyoruz. 

Hepimiz üzere platformlar da bu sorunun farkında. 200 milyonu bulan abone sayıları, dışarıda yapılan hazır bir içeriği kiralayarak yayınlamanın yüksek masrafı platformları daha hesaplı olan “kendimiz yapalım” seçeneğine itiyor. Bu türlü olunca platformlar düşük maliyetle kütüphanelerini doldurmak için bol bol içerik çekme zorundaymış üzere davranıyorlar. 

Sonuç olarak, parasını verdiğini bir platformda yeterli vakit geçirmek için samanlıkta iğne aramak gerekiyor. Hele ki Türkiye’den erişim sağlıyorsanız:

Umuyoruz ki platformlar bu kalite sıkıntısını çözmek için izleyici dostu içerikler üretmeye daha çok vakit ve kaynak ayırırlar. Lakin çok yeterli bir dizi sayesinde kazandıkları abone, o içeriği bitirdikten sonra aboneliğini iptal edip gitmesin diye kütüphanelerini dolu göstermek zorundalar. Bu da abonelik modeliyle dizi ve sinema yayınlamanın aslında pek de verimli bir yol olmadığını gösteriyor. 

İşte bu yüzden hem Netflix hem de Disney+ reklamlı ve daha düşük abonelik fiyatlarına sahip sistemleri test ediyor. Böylelikle reklam gelirleri platformların mukadderatını kurtarabilir. Lakin bu noktada da abone sayıları, abone başına düşen izleme mühletleri, en çok tüketilen içerik cinsleri üzere metrikler daha çok ehemmiyet kazanmaya başlıyor.

Amazon Prime Video’nun Türkiye kütüphanesi, platformun en dar ülke kütüphanelerinden birisi. Disney+ ikinci bir değişikliğe kadar ülkemizde imal üretmeyi durdurdu. Netflix’ten şimdi bir ses yok ancak maalesef, yapılan projeler de bir periyot dünyayı kasıp kavuran TV dizileri üzere yurt dışında çok dikkat çekmiyor. Çünkü yurt dışındaki kullanıcılar daha güçlü kütüphanelerle dizi tüketiyor. Bunun üzerine bir de RTÜK’ün yayınlar konusundaki hassaslıklarını eklediğinizde güzel bir imal üretmek, izleyecek düzgün bir içerik bulmak kadar güç hale geliyor. 

Umuyoruz ki bu durum yakında değişir ve küresel markaların ülkemize daha fazla yatırım yaptıkları, yurt dışında da önemli biçimde popülerlik yakalayabilecek potansiyele sahip üretimleri dijital platfromlarda da görürürüz. Aksi halde Netflix başta olmak üzere yerli dijital üretimlerin kaleleri yıkılmaya devam edecek üzere görünüyor.