Yalnızca “Tan” Diyebilen Adam
Game of Thrones dizisindeki Hodor’un hastalığını, kurgusal bir karakter olduğu için tahminen de hiç düşünmeden izlediniz ancak bilimde bu durumun adı “Broca afazisi” olarak geçiyor.
1800’lü yıllarda yaşamış Louis Victor Leborgne isimli adam da tek kelime söyleyebiliyordu ve onun sayesinde dil ile beyin ortasındaki alaka hakkında inanılmaz bir kontağın keşfi yapıldı.
Paul Broca, beynimizin lisan ile alakasını bilimsel olarak ortaya koydu.
Dil ve beyin olmadan bir insanı hayal etmek neredeyse imkânsız. Paul Broca, beynin lisan ile ilgisini bilimsel olarak ortaya koydu ve 1800’lü yılların şartlarını göz önünde bulundurduğumuzda inanılmaz bir keşfe imza attı.
Broca; beynimizin, davranışlarımızı bir bütün olarak mı şekillendirdiğini yoksa bir kısmının mü bunu yaptığını açığa çıkardı. Üstelik bunu, 1861 yılında iki hastasından yola çıkarak buldu.
30 yaşında konuşma yetisini kaybeden Louis Victor’un ismi, 150 sene boyunca “Tan” olarak bilindi.
Broca’nın hastası Louis Victor Leborgne, 30 yaşındayken konuşma yetisini kaybetmişti. Ayrıyeten, kolu felç olduğu için yazı yazamıyordu. Ona söylenenleri anlasa da konuşamıyordu. Söyleyebildiği tek sözcük “tan”dı. Broca, bu hastanın ismini “Tan” koydu (adamın kimliği, öldükten 152 sene sonra ortaya çıktı).
Paul Broca, Tan’a, “ıslık çal” komutu verdiğinde yapabiliyordu lakin hiçbir halde konuşamıyordu. Broca, bu durumun sebebinin kaynağının beyinde yattığını elbette varsayım edebiliyordu lakin beynini görüntüleyebileceği bir teknoloji yoktu.
Tan öldüğünde Broca, onun beynini inceleme fırsatı yakaladı.
21 yıl sonra, bir gün geldi ve hastasının beynini görüntüleyebildi. Zira, Tan ölmüştü. Broca, Tan’ın beyninin bir bölgesinde hasar tespit etti. Misal bir durum, sadece 6 tane Fransızca söz söyleyebilen Lazare Lelong ismindeki bir hastasında daha vardı. O hastası da ölünce, beynini inceleme fırsatı yakaladı.
İki hastasının da beyninin birebir bölgelerinde hasar vardı! Artık, beyindeki bu bölgenin lisan ile ilgili olduğundan emindi ve böylelikle inanılmaz bir keşfe imza atmıştı. Bölgenin ismi ise, günümüzde hala “Broca alanı” olarak kabul ediliyor ve bu bölgede hasardan meydana gelen hastalığa “Broca afazisi” deniyor.
Broca afazisi, lisan bilimcilerin ve nörologların hayli ilgisini çeken ve pek çok araştırmaya mevzu olan bir hastalık.
Broca afaziniz varsa; söylenenleri anlayabilirsiniz lakin konuşmanızın akıcılığını denetim edemezsiniz. Ne söylemek istediğinizi bilseniz de sözcükleri istediğiniz üzere söyleyemediğiniz için hayli zorlayıcı bir çaba verirsiniz.
Örneğin, “Kupayı istiyorum.” cümlesini kurmak yerine “Ben, kupa.” üzere bir şey söyleyebilirsiniz. Tüm bunların yanı sıra; yazmada ve okumada zorluklar da yaşayabilirsiniz.
“Sıcak Kafa” dizisinin ilham kaynağı ise “Wernicke afazisi”
Geçtiğimiz yıl Netflix’te yayınlanan “Sıcak Kafa” isimli Türk üretimi dizide, konuşabilen fakat anlamsız cümleler kuran beşerler mevzu olmuştu. Buradaki durumun kaynağı ise, Wernicke afazisiydi.
Wernicke afazisine sahip beşerler, Broca’da olduğu üzere tek tük sözcükler söylemezler. Akıcı ve süratli konuşurlar lakin farkında olmadan, ağızlarından anlamsız cümleler çıkar ve bunu yaparken anlamlı cümleler kurduklarını zannederler.