Yaralar, Kemik Kırıkları Kendi Kendine İyileşebilirken Dişler Bu Yetenekten Neden Yoksundur?
Sürtünmeden oluşan deri tahribatları, darbeden kaynaklanan kemik kırıkları, bedenimizde en sık görülen yaralanma biçimlerinden kimileri desek yanlış olmaz. Bedenimizin tahribata müsait bir diğer kısmı ise dişlerimiz.
Dişlerin dışında bahsini geçirdiğimiz iki yaralanma tipi de kendi kendini güzelleştirebiliyor zira hasarlı dokuyu yenileyebilen ve onarabilen canlı hücrelere sahipler. Ancak dişler, bedenin başka kısımlarından çeşitli biçimlerde farklıdır ve birebir biçimde kendi kendilerini iyileştiremezler.
Bu anlaşılması güç olayın nedeni, dişlerimizin yapısı ve bileşiminde yatıyor:
Dişlerimiz dört katmandan oluşuyor: Mine (dişin yüzeyini kaplayan sert kalsiyumlu madde), dentin (diş kemiği), pulpa (diş özü/siniri) ve sementum (diş kökünü saran kemiksi doku). Mine, dişleri aşınma ve yıpranmaya karşı koruyan sert, parlak dış katmandır. Dentin, diş minesinin altında bulunan ve dişe formunu veren daha yumuşak katmandır. Pulpa, dişlere besin ve his sağlayan kan damarları ve sonları içeren en içteki katmandır. Sementum, dişlerimizin köklerini kaplayan ve onları çene kemiğimize sabitleyen ince katmandır.
Mine, vücudumuzdaki en sert unsurdur. Birebir vakitte en mineralize unsur olma özelliğini de taşıyor, yani yüksek oranda kalsiyum ve fosfat üzere inorganik hususlar içeriyor. Bu durum, mineyi çok güçlü ve çürümeye karşı dirençli kılıyor fakat handikabı ise çok kırılgan ve çatlamaya eğilimli hale getiriyor. Mine ayrıyeten güzelleşme ve yenilenme için gerekli olan canlı hücreler ve proteinlerden de yoksun. Bu nedenle mine bir kere hasar gördüğünde beden tarafından onarılamaz.
Dentin ise mineye nazaran daha yumuşak ve organik bir yapıya sahip. Odontoblast ismi verilen ve insan hayatı boyunca yeni dentin üreten canlı hücreler içeriyor. Dentinin ayrıyeten çeşitli proteinler ve su içermesi, onu mineden daha esnek ve sağlam yapıyor fakat yeniden de kendi kendini onarma konusunda bedendeki başka dokular kadar becerikli değil. Dişlerimizin bu kesimi yalnızca küçük çatlakları yahut boşlukları doldurmak için az ölçüde yeni malzeme üretebiliyor, lakin dişimizin orjinal biçimini yahut fonksiyonunu geri getiremiyor.
Pulpa ve sement, düzgünleşme yeteneği açısından bedenimizdeki başka dokulara daha çok misal yapıdalar.
Pulpa; odontoblastlar, hudut hücreleri yahut kan damarları üzere çeşitli hücre cinslerine farklılaşabilen kök hücreler içeriyor ve ayrıyeten enfeksiyon yahut yaralanmayla savaşmak için bir bağışıklık yansısını tetikleyen iltihaplı moleküller de üretebiliyor.
Sementum ise dişlerinizin köklerindeki küçük hasarları onarmak için yeni sementum üretebilen sementoblast ismi verilen hücreler içeriyor. Fakat pulpa ve sementum, çoğunlukla mine yahut dentinde onları açığa çıkaran önemli bir hasar olmadığı sürece çoklukla dış ortama maruz kalmazlar. Bu türlü bir durumda da pulpa ve sementum iltihaplı hale gelerek ağrı ve hassasiyete neden olabilir.
Peki bu kadar sağlam olmasına karşın güzelleşme yetisi olmayan dişlerimizi nasıl koruyabiliriz?
Diş çürümesine ağızda yaşayan ve yiyeceklerdeki şeker ve nişastalarla beslenen bakteriler neden olur. Bu bakteriler diş minesini ve dentini aşındıran asitler üreterek dişlerinizde delikler yahut boşluklar oluşturur. Tedavi edilmezse, diş çürüğü ağrıya, enfeksiyona, diş kaybına ve hatta sistemik sıhhat sıkıntılarına yol açabilir.
Bunu, yani diş çürümesini önlemenin en uygun yolu, dişlerinizi günde iki defa florürlü diş macunu ile fırçalamak, her gün diş ipi kullanmak, ağız gargarası ile çalkalamak ve diş doktorunuzu sistemli olarak denetim ve paklık için ziyaret etmek üzere âlâ ağız hijyeni alışkanlıklarını uygulamaktır. Dişlerinizi kırılmadan muhafazanın yolu da spor yaparken yahut ağzınızda travmaya neden olabilecek aktiviteler yaparken ağızlık takmak.
(Ayrıca şeker, soda, meyve suyu, kahve ve şarap üzere şekerli ve asitli yiyecek ve içecek alımınızı da sınırlandırmalısınız. Bu yiyecek ve içecekler diş minenizi zayıflatabilir ve çürümeye daha yatkın hale getirebilir. Bunun yerine, peynir, yoğurt, süt, fındık, meyve, zerzevat ve su üzere dişleriniz için güzel olan besinleri içeren istikrarlı bir beslenme alışkanlığı edinmelisiniz.)
Dişlerimiz çiğneme, konuşma, gülümseme ve kişiliğinizi söz etme üzere birçok fonksiyona hizmet eden bedeninizin eşsiz ve yeri doldurulamaz modülleridir. Bu nedenle onlara güzel bakmalı ve ziyan görmelerini önlememiz çok değerli. Bahsettiğimiz tavsiyeler yalnızca başlangıç, daha âlâ bir diş bakımı için katiyetle bir profesyonele, yani dişçiye müşavereyi ihmal etmeyin. Gülümsemeleriniz hoş olsun!