Yerli Bir Firma Olarak Bilinen BMC’nin Açılımı Neden British Motor Company?

Orijinal ismi British Motor Company olan marka kurulduğunda yurt dışında çoktan BMC vardı. İngiliz kökenli olan BMC, 1952’de; Türkiye’deki ise 1964 yılında kuruldu. Pekala ikisinin birbirinden farkı ne?

1964 yılında Türkiye’de kurulan ve o vakitten beri çeşitli ticari araçlar, kamyonlar, otobüsler, askeri araçlar ve savunma sanayi eserleri üzere farklı dallarda faaliyet gösteren BMC’nin tarihine yakından bir göz atalım.

İngiltere’de 1966’ya kadar faaliyetini sürdüren marka, ülkemizde ortak bir sermaye ile kuruldu.

O yıllardaki ortak bir sermaye diyoruz ancak büyük bir çoğunluğunun Türk sermayesine bağlı olduğu söyleniyor. İngiltere’deki British Motor Corporation (BMC) yahut British Leyland olarak bilinen otomotiv şirketi, çatısı altında bir dizi kıymetli marka bulundurdu. Bu markalar ortasında Morris, Austin, Austin-Healey, Leyland, Riley, Nuffield, Wolseley, MG, Jaguar, Princess, Vanden Plas, Land Rover, Range Rover ve Rover üzere tanınmış markalar yer alıyordu.

1980’de British Motor güç kaybederek kapandı, birçok markası satılırken bunlardan Land Rover/Range Rover ve Jaguar daha evvel bir İngiliz sömürgesi olan Tata’ya satıldı. Daha evvel Austin Küçük, Morris Küçük, Leyland Küçük ve Rover Küçük olarak satılan model BMW markasına dahil olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kurucu aile ise Özakat ailesi, Fevzi Özakat ve oğulları Melih ve Ergun Özakat.

Kurucu olarak birçok yerde Ergun Özakat’ın ismi geçiyor. Kendisi İngiltere’de araba ve makine mühendisliği alanında eğitim almış, BMC denildiğinde de akla doğal olarak ilk o geliyor. O periyotlarda ise üretilen kamyonlarda yerlilik oranı %10 seviyelerinde. Özakat ailesi bu oranı %30’a kadar çıkarmayı başarıyorlar. Pekala fakat nasıl?

Normalde kamyonlarda yüzlerce kesim varsa, onlar tek tek tahlil edip modüllerin ölçülerini belirleyip hesaplamalar yapıyorlar. Hazırladıkları bu dokümantasyonları da ülkedeki imalatçılara dağıtıyorlar. Ve böylelikle birçok kesim yerli olarak üretilmeye başlıyor.

Türkiye’deki birinci otomotiv dökümhanesini 1973’te BMC kuruyor. Birkaç sene sonra da birinci dizel motor BMC tesislerinde üretilmeye başlanıyor.

Firma, altyapıyı kuvvetlendirmek için geleceği öngörerek bir çırak eğitim merkezi de açıyor. 1986’da Amerikalı şirket Cummins ile mutabakat imzalıyor ve meşhur Fatih kamyonlarının üretimine başlıyor.

Ayrıca 1983’te Volvo ile paydaşlık kurarak üretilen, Türkiye’nin birinci turbo motorlu ticari araç serisi Yavuz Kamyonu piyasaya çıkıyor. Bu iştirake atıfta bulunması için de kamyonun üzerinde bulunan “V” harfi de Volvo’nun logosundaki harf ile birebir tasarlanmıştır.

1989’da ise tüm paylarıyla Çukurova Holding bünyesine geçiyor. İşte tamamen yerli bir şirket olma serüveni de bu türlü başlıyor.

İzmir merkezli BMC, kuruluşunun birinci yıllarında Nuffield, Leyland, Austin ve Morris markalarıyla traktörler, Leyland, Morris ve Austin markalarıyla kamyonetler üretti.

1980’lerde, yerli üretim motorlar olarak akaryakıtlı taksilerin yerine dizel motorlar tercih edilirken, BMC, bu geçişte yerli motorlarını kullanmıştır. Ayrıyeten, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde bulunan BTR markalı zırhlı işçi taşıyıcıları da BMC tarafından yine yapılandırılmıştır.

Daha sonra birçok kent için alçak tabanlı belediye otobüsleri üretti, tıpkı vakitte askeri emeller için taktik araçlar ve mayına sağlam zırhlı işçi taşıyıcıları üzere başarılı araçlar geliştirdi. Son iki yılda, her araç sınıfında geliştirme ve üretme yeteneği olan BMC, farklı ödeme sıkıntıları ve mali zorluklarla karşılaşarak üretime orta vermek zorunda kaldı.

1995’te ISO evrakı alıyor BMC, otomotiv kesiminde mükemmelleştirilmesi için bu kalite dokümanı hayli değerlidir.

1996’da Profesyonel kamyonunu üretiyor. Fikri ve sınai hak sahibi büsbütün Türklere ilişkin olan bu kamyon adeta ulusal gururumuz. Başlangıçta İngiltere’de ERF markası altında satılan bu kamyonlar, daha sonra BMC Professional ismiyle pazarlandı. Malezya, Pakistan, İran, Kenya, Tanzanya, Gana, Zimbabwe, Nijerya ve Güney Afrika Cumhuriyeti üzere ülkelerde lisanslı üretim yaptı.

Gazete arşivlerine nazaran, BMC eserlerinin Kanada’da da ERF markası altında satılması düşünülmüş, lakin muhtemelen mali hesaplar yahut siyasi faktörler nedeniyle bu planlar hayata geçememiş. Birebir arşivlerde, BMC’nin 1989’da Ford Transit Connect yahut Fiat Doblo şeklinde bir araç için çalışmalar yürüttüğü lakin projeden vazgeçtiği muharrir.

BMC, motor seçenekleri konusunda da değişiklikler yaşadı.

Başlangıçta Leyland markalı motorlar kullanılırken, 1980’lerin sonunda Volvo ve daha sonra Cummins markalı motorlara geçiş yapıldı. BMC’nin eser yelpazesi, Levend hafif ticari araç, Pininfarina tarafından tasarlanan Megastar minibüs, Probus ve Midilux midibüs, Belde ve Procity otobüs, Profesyonel kamyon ve mayına güçlü Kirpi aracını kapsıyor.

Taliplileri ortasında İveco ve Volkswagen üzere büyük araba üreticileri bulunmuş, lakin 2014 itibariyle bu hususta rastgele bir gelişme kaydedilmemiştir. Marka ismi ne olursa olsun, BMC’nin iktisada katkısı, İzmir bölgesi ve öteki bölgelerde iş imkanları, teknolojik imkanlar ve daha birçok açıdan değerli bir marka olarak kabul ediliyor.

Her şey yolunda giderken işler sarpa sardı.

1989’da %100 olarak Çukurova Holding bünyesine geçtikten sonra çok kıymetli atılımlar yaptılar. BMC için işler çok uygun giderken Çukurova Holding için birebir şeyi söylemek mümkün değil. İlerleyen yıllarda şirket, bankacılıkla ilgili birçok meselelerle karşılaştı.

Aylarca çalışanlara maaşların ödenmediği belirtiliyor ki haberlere bakıldığında bu sürüncemeli süreci anlayabilirsiniz. Doğal olarak sürüncemede olan bir üretim süreci de yaşanıyor firmada.

Günümüze kadar 300 bine yakın araç üretmiş, binlerce çalışanı mevcut, Türkiye’ye katkısının 10 milyon dolar olduğu tabir diliyor. İşte büsbütün yerli bir firma olarak yola devam etmesine karşın paydaşlığın getirdiği bir isim kalıyor geriye.

22 Haziran 2021 tarihinde Ticari Sicil Gazetesi’nde yayımlanan Ethem Sancak ve Öztürk Ailesi’ne ilişkin olan %50.1’lik payları, Fuat Tosyalı’nın sahibi olduğu Tosyalı Holding’e satıldı. %49,9’luk pay ise Katar Silahlı Kuvvetleri’ne ilişkin.