Yüksek Enflasyonun Tesiriyle Venezuela’daki Hataların Nasıl Arttığını Görünce “Sonumuz Benzemesin” Diyeceksiniz!

Üstteki cümleler size acı bir gerçeği hatırlattı değil mi? Hani her gün önümüze düşen şu hata içerikli görüntüler, haberler… Güpegündüz adam kurşunlamalar, konut sahibi ve kiracı hengameleri, her yerden her sistemle insanları dolandırmaya çalışanlar, otomobil bayilerindeki rüşvetler ve dahası…

Venezuela, Arjantin ya da Türkiye olması fark etmiyor; yüksek enflasyonun uğradığı rastgele bir ülkede ne yazık ki bu trajik değişimler oluyor. Venezuela gerçeği üzerinden Türkiye’de son devirde yaşananların aslında şaşırtan olmadığına değineceğiz.

Venezuela’da yaşananlara geçmeden evvel son devirde kendi ülkemizde yaşanan tabloya bir bakalım:

Dünyada enflasyonu en yüksek olan 8. ülkeyiz. G20 ülkeleri ortasında 2., Avrupa ülkeleri ortasında ise 1. sıradayız. Bugün açıklanan TÜİK bilgilerine göreyse yıllık enflasyon %57,45 oldu. Son 1,5 yılın doruğu demek bu. ENAG’a nazaran ise bu oran %122,88! Merkez Bankası da geçtiğimiz günlerdeki açıklamasında yıl sonu enflasyon iddiasını %58’e yükseltmişti.

Tablo uzun müddettir bu türlü olduğu için bu makus iktisadın yansımalarını vakitle acı bir halde deneyim ettik ve cürüm oranında önemli bir artışın olduğunu söyleyebiliriz.

Adalet Bakanlığı’nın 2022 yılına ait istatistiklerine nazaran;

• 2014’te soruşturma sayısı 6,9 milyon iken, 2022’de 10 milyon 599 bine yükseldi. Bu evraklardaki hata sayısı ise 21 milyon 743 bin. Toplam mağdur-müşteki sayısı ise 8 milyon 773 bin.
• 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Başka Aletler Hakkında Kanun’a muhalefet suçundan geçen yıl 204 bin 813 evrakta 228 bin 733 kişi kuşkulu tespit edildi.
• Soruşturma belgeleri ortasındaki en çok kabahat savı ise hırsızlık, yağma, mala ziyan verme üzere örnekler. Bu cürümden ötürü kayıtlara geçen kuşkulu sayısı 5 milyon 846 bin kişi.
• 2 milyon 355 bin kişi hakkında ise tehdit ve şantaj suçlarını içeren hürriyete karşı cürümlerden ötürü kuşkulu süreci yapıldı.
• Ceza mahkemelerindeki dava sayısı 2015’te 2 milyon 620 bindi, geçen yıl ise 3 milyon 304 bin oldu. Bu mahkemelerde bir evvelki yıla göre dolandırıcılık %41, çocukların cinsel istismarı %33, hırsızlık %30, uyuşturucu %25, yağma %23, taammüden öldürme %17, taammüden yaralama %11 oranında arttı.
• 2015’te sadece 24 milyon 533 bin icra evrakı varken geçen yıl bu sayı 33 milyon 276 bine yükseldi.
• Ve de karşılıksız çek adedi Haziran ayında 7 bin 153 adet iken Temmuz ayında  15 bin 153 adede çıktı.

Tabii bütün bu cürümleri yalnızca enflasyona bağlamak yanlışsız olmaz. Düzensiz göç, siyasi kutuplaşma gibi çeşitli faktörlerin de olduğu söylenebilir. Lakin ana sebebin enflasyon olduğu su götürmez bir gerçek.

Bizde durum bu türlü, gelelim Venezuela’ya.

Dünyanın en yüksek enflasyonuna sahip Venezuela’da durum elbette daha vahim. Yaşananları okuyunca “Umarım bizde enflasyon daha fazla yükselmez” diyeceksiniz. Yıllardır hiperenflasyonla boğuşan Venezuela’dan kaçan kaçana. Geride kalanlar ise adeta post-apokaliptik bir hayatı deneyimliyor.

• Benzin alabilmek için pompacıya rüşvet vermek zorundalar. Fiyatsız veren devlet istasyonları var lakin burada en az bir hafta sıra beklemeleri gerekiyor. Bu müddet boyunca otomobilde uyuyorlar. Otomobillerini gece sokakta bırakamıyorlar, zira sabah yalnızca iskeletini buluyorlar. Dışarı çıkarken de yanlarına para ve telefonlarını alamıyorlar.
• Markete temel besin hususu geldiği vakit, ürünler mafya tarafından toplanıyor ve karaborsada satılıyor. Şekeri, pirinci, yağı mafyadan aldığınızı düşünün.
• Korona periyodunda aşılar karaborsaya düşmüştü. Bozulmuş mazeretiyle halka dağıtılmamış. Devlet, mafyayla iş birliği yaparak fazla para verenlere dağıtmış.
• Ülke içi güvenliği asker sağlıyor ve onların da birçok rüşvetçi. Bir hata işlerlerse mutlaka ceza almıyorlar. Gösteri yapmaya kalkanlar ya sokakta vuruluyor ya da ortadan kayboluyor.
• Aileler çocuklarını terk edip ülke dışına kaçıyorlar, geride kalan çocuklar kendi aralarında çete kurup cürüm işliyorlar.

Latin Amerika’da en yüksek cinayet oranı Venezuela’da.

Ülkede her yüz bin bireyden 40,8’i cinayete kurban gidiyor. Üstelik 9 bin 367 cinayetin 5 bin 799’u faili meçhul. Ayrıyeten bu sayıya eklenmeyen kayıp bin 370 olay var.

Venezuela’da şiddetin yapısal bir probleme dönüştüğünü söyleyen bir yetkili, “Yargının işleyişindeki aksaklıklar, yüksek ferdi silahlanma oranı, yaygın rüşvet ve yolsuzluk, organize kabahat örgütlerinin aktifliği, gelir adaletsizliği ve uzun süren krizin yol açtığı ekonomik, toplumsal ve kültürel tesirler şiddeti besleyen etkenlerden bazıları” diyor.

Şöyle bir trajikomik durum da var: Cinayet işlemek isteyen birinin yedi adet mermi için harcaması gereken para, ülkedeki aylık ortalama gelirden bile daha fazla.

Öldürdüğü bireyleri saymayı bırakan bir sokak gangsteri, “Bir şarjör boşaltmak 15 dolar. Silahını kaybedersen ya da polise kaptırırsan 800 dolar gitti.” diyor. Bu nedenle ülkede aslında hata azalmadı fakat form değiştirdi. Aklınıza gelebilecek her türlü hırsızlıkta patlama yaşandı. Durum o denli bir hal amış durumda ki hükûmet artık hata istatistiklerini bile paylaşmıyor.

Bir çete önderinin kelamları, durumun vahametini ortaya koyuyor: Geçmiş yıllara nazaran işler kesat, artık yılda yalnızca beş adam kaçırabiliyoruz.

E ülkede adam bırakmadıkları için olsa gerek. Kaçmayı başaran büyük kitleler de olduğu için adam kaçırmak artık pek kolay değil. Zira çok revaçta ve kârlı bir seçenek. Rehin almalarda onlar için ölçü değil paranın ne kadar süratli geleceği kıymetli.

Pensilvanya Üniversitesinden siyaset bilimci Dorothy Kronick, ülkenin gecekondu bölgesinde yaptığı araştırmalar sonusunca durumu şöyle özetliyor: Şiddet savaş boyutlarına vardı, lakin ortada savaş yok.

İşte durum bu formda anlayacağınız. Uzun süren hiperenflasyon ne yazık ki toplumları bu derece makûs etkiliyor. Türk toplumu olarak ne yazık ki bunun ceremesini çekiyoruz şu günlerde.