Yunan Mitolojisinde Ölümsüz Bir İlah ve Ölümlü Bir Prensesin Oğlu Olan Dionysos’un Enteresan Kıssası

Bir vakitler Antik Yunan dini olan ve bugün Yunan mitolojisi olarak isimlendirdiğimiz kültürde pek çok ilah, tanrıça ve doğaüstü karakter vardır. Bunlardan bir tanesi de Dionysos’tur. Rablerin yaradanı Zeus ile ölümlü bir bayan olan Semele’nin oğlu olan Dionysos, şarap yaradanıdır. Yunan mitolojisinin yanı sıra Roma mitolojisinde de kendisine yer bulmuş bir karakterdir. 

Dionysos’un anlatıldığı pek çok farklı öykü vardır ve her birinde aslında karakterimiz farklı bir özelliği ile tanımlanır. Tüm kıssalarda ortak olan ise onun şarap ile olan bağlantısıdır. Pagan kültüründeki yeri bir devir Hristiyanlığı bile etkilemiştir. Gelin Yunan mitolojisinde bir seyahate çıkalım ve şarap rabbi Dionysos kimdir sorusu üzerinden bu değişik rabbin öykülerinden kimilerini görelim.

Dionysos kimdir? Zeus’un baldırından doğan bir bebek:

Dionisos olarak da bilinen Dionysos, farklı öykülerde Bromios, Euhios, Bacchus, Dithyrambos, İakkhos, İobakkhos üzere isimlerle de anılmaktadır. Kendisi Roma ve Yunan mitolojisindeki şarap rabbidir. Dionysos şarabın sarhoş edici özelliğinin yanı sıra toplumsal tesirlerini ve olumlu özelliklerini de temsil etmektedir.

Dionysos’un babası rablerin ilahı Zeus, annesi ise ölümlü bir bayan olan prenses Semele’dir. Doğum öyküsü ise bir epey değişiktir. Derler ki Zeus ile Semele aşık olduktan ve Semele gebe kaldıktan sonra Zeus’un karısı Hera bu durumu kıskanmış ve Semele’nin kalbine bir kuşku düşürmüş.

Semele, Zeus’un nitekim ilah olup olmadığından şüphelenince ondan gerçek halini kendisine göstermesini istemiş. Zeus tüm tanrılığıyla kendini gösterince Semele oracıkta yanıp kül olmuş. O sırada yedi aylık olan Dionysos fikir Zeus onu almış ve baldırına yerleştirmiş. Vakti gelince Dionysos, Zeus’un baldırından doğmuş. Bu nedenledir ki Dionysos iki sefer doğmuş ilah olarak da isimlendirilir.

Hera’nın öfkesi dinmek bilmiyor:

Dionysos doğduktan sonra Zeus bebeği haberci ilah olarak bilinen Hermes’e vermiş. Böylelikle bebek Hera’dan korunmuş ve nemf ismi verilen periler tarafından yetiştirilmiş. Fakat Hera’nın öfkesi Semele ölmesine karşın geçmemiş. Hera, Dionysos’a büyülü bir ayna göndererek onun delirmesini sağlamış. 

Başka bir öyküde Dionysos titanlar tarafından parçalanır ve kazanda kaynatılır ama büyükannesi Rhea ona acıyarak Athena ile birlikte onu birleştirir. Bakması için teyzesine verilen Dionysos burada da huzura eremez zira teyzesi Hera tarafından delirtilir. Tam tekrar kazana atılacağı sırada Dionysos Zeus tarafından kurtarılır ve bir keçi olarak Nysa Dağı’na yollanır.

Dionysos şarabı icat edip düşüyor yollara:

Dionysos ya delirdikten sonra ya da Zeus tarafından Nysa Dağı’na gönderildikten sonra şarabı icat ediyor. Bu güzel içkiyi keşfettikten sonra kendisine nemf ismi verilen periler ve satir ismi verilen yarı insan yarı keçi canlılardan oluşan bir grup topluyor. Grubuyla birlikte düşüyor yola ve geze geze Mısır’a geliyor. 

Hikayelere nazaran Mısır’a geldiğinde hala Hera’nın tesiri ile delirmiş durumda olan Dionysos, burada ilah Rhea tarafından güzelleştiriliyor. Delirdiği periyot boyunca işlediği tüm günahlarından da arındırılan Dionysos artık birinci doğduğu günkü kadar temiz bir ilah olarak tekrar yollara düşüyor ve Trakya’ya gidiyor.

Şarap düşmanı ile karşılaşan şarap ilahı:

Mısır’dan yola çıkan Dionysos Trakya’ya vardığı vakit burada Kral Lykorgas ile karşılaşır. Lykorgas tam bir şarap ve hatta üzüm düşmanı olduğu için Dionysos ve tüm takımını tutuklatır. Dionysos son anda kaçarak Thetis’in yanına gelir. İlahların bu duruma öfkelenmesi nedeniyle Kral Lykorgas delirir ve oğlunu asmaya benzettiği için onu kesimler. 

Dionysos’un bundan sonraki seyahatinde bir köle olarak satıldığı anlatılır. Onu yakalayan korsanlar ne vakit bağlamaya çalışsalar ip bizatihi çözüldüğü için onun ilah olduğunu anlarlar. Bu sırada geminin tahtaları ortasından şarap sızmaya ve gövde bir asmaya dönüşmeye başlayınca korsanlar korkup denize atlarlar. 

Dionysos hayatının aşkını buluyor:

Tüm bu karmaşadan kurtulmuş olan Dionysos bir kıssada Girit hükümdarı Minos’un kızı Aridne’yi kaçırıyor ve Lemnos Adası’na götürüyor. Üç ya da dört çocuk yaptıktan sonra Dionysos, Aridne’yi babası Zeus ile tanıştırıyor. Zeus bu durumdan mutlu olduğu için Aridne’ye ölümsüzlük veriyor ve ikisini sonsuza kadar eş ilan ediyor. 

Gezgin olmasının yanı sıra aslında büyük bir fatihtir:

Dionysos hakkında sayısız öykü anlatılsa da aslında bunların hepsinin ortak yanı onun gittiği her yere şarap ve cümbüş götüren bir gezgin olduğudur. Gittiği her yerde yanında onun üzere şarap içen eğlenceli periler, satirler ve beşerler olur. Nemfler, Satirler, Panlar, Silenuslar, leoparlar, kaplanlar, vaşaklar, yılanlar ve daha kaç hayvan ve yaratık nereye giderse gitsin onunla geliyordu.

Anlatılanlara nazaran Dionysos’un seyahati Yunanistan’da başlıyor ve Türkiye üzerinden tüm Asya’ya yayılıyor. Dionysos aslında bir fatihtir ve ayağını bastığı her yeri fetheder. Dahası ayağını bastığı her yerde asmalar yetişir ve o asmalardan da mükemmel şaraplar elde edilir. Dionysos asla savaşmaz ve silah kullanmaz. Bol şarap ve bol dans ile gittiği her yeri fetheder. 

Onuruna şölen ayinleri düzenleniyordu:

Dionysos bir ilahtı ve tüm yaradanlara olduğu üzere onun onuruna da ibadetler ediliyordu. Olağan kendisi şarap rabbi olduğu için bu ayinler de şölen tadında geçiyordu. Tıpkı onunla birlikte diyar diyar gezen yanındaki yaratıklar üzere Dionysos’un fethettiği yerlerde ona inananlar da bir çeşit şölen ayinleri düzenliyorlardı.

Bir kıssaya nazaran Dionysos’un annesinin doğduğu kent Thebes’te Dionysos ismine bir şölen ayini düzenleniyordu. Kral Pentheus ise Dionysos inancına karşı çıkmaktaydı. Neler çevirdiklerini görmek için bu ayini gizlice izlediği sırada oradakiler Pentheus’u bir yırtıcı hayvan zannederek elleriyle paramparça ettiler. Dahası onu parçalayanlar ortasında Petheus’un annesi de vardı. Derler ki her kim Dionysos inancına karşı çıkar, sonu Pentheus’a benzeri. 

Dionysos ve Hristiyanlık üzerindeki tesiri:

İslamiyete nazaran Hristiyanlık da Allah tarafından gönderilen dinlerden bir adedidir lakin daha sonra beşerler tarafından bozulmuştur. Bu bozulmanın içinde eski Yunan ve Roma dinlerinden gelen pagan inançlar vardır. Bunlardan bir adedinin de şarap yaradanı Dionysos’un inancı olduğu düşünülüyor. O denli ki bugün bile Hristiyanların şarabı Hz. İsa’nın kanı olarak kabul etmelerinin nedeni Dionysos olarak görülmektedir. Alışılmış bunun sadece teolojik bir teori olduğunu hatırlatalım. 

Yunan mitolojisinde ilah Zeus ve ölümlü Semele’nin oğlu olarak anlatılan şarap ilahı Dionysos kimdir sorusunu yanıtlayarak mitolojideki öykülerinden kimilerini paylaştık. Şarabın bile bir rabbi olacağını düşünmek için neler yaşadılar kimbilir.