Bu 3 Teknikle Fobilerden ve Berbat Alışkanlıklardan Kurtulun!
Asansör fobisi olan bir insanın bir gökdelenin ellinci katında yaşayan arkadaşını ziyaret etmesi gerekse elli kat sizce de yürümek için biraz fazla değil mi? Köpek fobisi olan bir kişinin köpek barınağında çalışan ağabeyini görmek için barınağa gitmesi de onun için epeyce güç olmalı.
Fobilerin tedavisi için birinci adım, fobinin nasıl oluştuğunun anlaşılmasıydı. Bilim insanları da bu bahiste birtakım araştırmalar yaptılar.
Fobiler ile ilgili birkaç hadise, fobilerin anlaşılmasında kıymetli.
Küçük Albert deneyi, fobilerin tabiatının anlaşılması açısından kıymetliydi. 1920 yılında John B. Watson tarafından gerçekleştirilen bu deneyde, rastgele bir hayvana karşı korkusu olmayan Küçük Albert’te tüylü hayvanlara karşı klasik koşullanma kullanılarak fobi geliştirilmişti. Yani yavaş yavaş sistematik bir biçimde çocuk, tüylü hayvanlardan korkmayı öğrenmişti.
Küçük Hans vakası da Sigmund Freud’un çok ehemmiyet verdiği bir olaydı. Küçük Hans’ın at fobisi vardı. Freud, Hans’ın babasıyla mektuplaşıp nedenini anlamaya çalışmıştı. Freud her şeyin diğer bir şeyi temsil ettiğine inanırdı.
Yani Freud’un oluşturduğu psikanalitik teoride fobi objesi bir şeyi temsil ederken; kişinin de o şeye karşı depresyon, yer değiştirme, kaçınma ve sembolizasyon üzere savunma mekanizmalarını kullandığı düşünülüyordu.
Emma vakası ise Jacques Lacan’a aitti. Emma mağazalara tek başına gitmekten korkan, mağaza fobisi olan biriydi. Lacan bunun bir şeyi sembolize etmesi gerektiğine inanmadığı için bunun nasıl oluştuğuna odaklanmış ve Emma’nın aslında mağazada yaşlı bir adam tarafından taciz edildikten sonra mağaza endişesinin oluştuğunu fark etmişti. Yani Emma aslında birtravma yaşamıştı ve bu reaksiyonlar travma sonrası gerilim bozukluğunun bir sonucu olarak oluşmuştu.
Fobilerin tedavisinde günümüzde daha çok aşağıdaki bilişsel davranışçı teknikler kullanılıyor.
Sistematik duyarsızlaştırma, fobilerin tedavi edilmesinde en çok kullanılan terapi tekniklerinden biri.
Joseph Wolpe tarafından geliştirilen bu teknikte, kişi korktuğu ya da kaçındığı şeyle evreli olarak yüzleştirilir. Danışan ve terapist tarafından 8-10 basamaklı bir liste oluşturulup bunlar en kolaydan en zora kadar puanlandırılır. Evre kademe en kolaydan başlanılarak bu endişeler aşılmaya çalışılır.
Burada etap basamak kişinin fobi objesine karşı olan algısı, bilişsel olarak yeniden yapılandırılır. Kusurlu olan niyetleri, kişinin deneyimleyerek değiştirmesi sağlanmaya çalışılır.
Alışkanlıkların bırakılmasında bu iki teknik birlikte kullanılıyor.
Tepkiye mahzur olma tekniği (response pre-vention) biraz daha kendini yakalamak ile ilgilidir denilebilir. Maruz bırakma (exposure) tekniğinin mantığında ise sistematik duyarsızlaştırmayla emsal şekilde danışan fobisiyle yüzleştirilmeye çalışılır.
Bu teknikler genel olarak vazgeçemediğiniz alışkanlıklarınızı yaparken, kendinizi yakalamak ve durmak ile ilgilidir. Diyelim ki istemediğiniz davranışınızı yaptığınızı fark etttiniz. Bu kendini yakalama anıdır işte. Sonrasında gelen evrede ise kendini o yapmayı isteme hissine maruz bırakmak gerekiyor. Bu tekniklere ek olarak gevşeme teknikleri kullanılabilir.
Her şeyin sanalı olduğu üzere terapinin de sanalı bulunuyor.
Sanal terapi, fobilerin tedavisinde günümüzde kullanımı gitgide artan bir terapi çeşidi olarak karşımıza çıkıyor. Kişi, sanal ortamda fobilerine denetimli bir halde maruz bırakılır. Bu formda fobi objesinin o kadar da korkutucu olmadığını öğrenir.
NOT: Bu teknikler her ne kadar bilimsel geçerliği olan ve terapilerde kullanılan teknikler olsa da fobilerinizin derecesi önemlidir ve tekniklerin uygulanması uzmanlık gerektirebiliyor. Bu yüzden kendi başınıza uygulamaya çalışıp ümitsizliğe düşmemek için uzmanlardan yardım istemekten çekinmeyin.