İnsanlık Dışı Prosedürlerle Pek Çok Kişinin Vefata Terk Edildiği Rahatsızlık Cüzzamın Tarihte Neden Olduğu Karmaşalar

Bugün artık kolay bir ilaç tedavisi ile geçen lakin tarih boyunca milyonlarca insanın vefatına neden olduğunu bildiğimiz sayısız hastalık var. Cüzzam da bunlardan bir tanesi. Binlerce yıl boyunca insanların müthiş bir biçimde ölmesine neden olan cüzzamı geçmişte kalmış bir hastalık zannediyorsanız yanılıyorsunuz. Bugün hala her yıl yüzbinlerce beşere cüzzam teşhisi konuyor. 

Cüzzam bir çeşit enfeksiyon hastalığı ve bu enfeksiyona neden olan bakteri de hala bizimle, yani cüzzam geçmişte kalmış bir hastalık değil. Natürel eskisi üzere ölümcül değil zira çağdaş tıp sayesinde cüzzam ile uğraş edecek ilaçlar geliştirildi ve bu hastalık daha yakından tanınarak nasıl denetim edileceği öğrenildi. Gelin geçmişte ve günümüzde cüzzam nedir, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir tüm ayrıntılarıyla görelim.

Hiç bilmeyenler için kısaca anlatalım; Cüzzam nedir?

En temel tarifiyle cüzzam, bir cins enfeksiyon hastalığıdır. Lepra ve Hansen hastalığı olarak da isimlendirilen cüzzamın nedeni mycobacterium leprae isimli bir bakteridir. Yavaş büyüyen bu bakterinin neden olduğu enfeksiyon belirtilerinin görülmesi yıllar alabilir. Cüzzam hastalığı hudutlarımızı, cildimizi, mukozamızı ve gözlerimizi tesirler. İlerlediği durumlarda sonucu ölümcül olan komplikasyonlar doğurur. 

Cüzzam bulaşıcı bir hastalık mı?

Maalesef en büyük tarihi yanılgılardan bir tanesi de cüzzamın çok bulaşıcı bir hastalık olduğunun düşünülmesidir ve hatta tarih boyunca ölenlerin büyük bir kısmı hastalık bulaşmasından korkulduğu için tedavi edilmeyen insanlardır. Cüzzam bulaşıcı bir hastalıktır evet fakat düşünüldüğü üzere cüzzamlı bir hastaya değdiğiniz anda cüzzam kapmazsınız, uzun vadeli temas gerekir.  

Cüzzam hastalığına mycobacterium leprae isimli bakterinin neden olduğunu söylemiştik. Yani bu bakteriye maruz kalırsanız cüzzam olursunuz. Fakat mycobacterium leprae bakterisi temas ettiğiniz anda süratle bedene yayılan bir bakteri değil. Hatta sağlıklı bir insan için kolay kolay risk bile teşkil etmez. Fakat AIDS, diyabet, kalp hastalığı ve gibisi nedenlerle zayıf olan bağışıklık sistemlerinde mycobacterium leprae basitçe gelişecektir. Yani risk var lakin düşündüğünüz kadar korkutucu değil. 

Bu kadar korkulan cüzzam belirtileri nelerdir?

• Ciltte şişlik
• Deride döküntüler
• Döküntü bölgesinde uyuşma
• Yara gibisi cilt deformasyonu
• Dokunma duyusunun kaybedilmesi
• El hareketlerini kısıtlayan kas zayıflığı
• Ayak altında çıkan yaralar
• Burunda tıkanıklık
• Görme kaybı
• Yüksek ateş

Cüzzam birinci ortaya çıktığından ilerlediği noktaya kadar ortaya çıkan belirtilerden kimileri bu formda. Cüzzam direkt olarak sonları etkileyen bir hastalık olduğu için kısmi felç ya da felç görülme ihtimali de yüksektir. Deri üzerinde gözle görülür bir deformasyona da neden olduğu için ilerlemiş hadiselerde bulaşıcılığı tasası daha da artar.

Tarih boyunca beşerler cüzzam yüzünden neler yaşadı neler:

Cüzzam, insanlık tarihinin en eski hastalıklarından bir tanesi olabilir. Bu hastalığa dair en eski ispatlar, Hindistan’da bulunan ve günümüzden 4 bin yıl öncesine tarihlenen bir iskeletin buluntularıdır. Cüzzam o kadar yaygın bir hastalıktır ki kimi uzmanlara nazaran İncil’de bile bu hastalıktan bahsedilmektedir. 

Bugün sinemalarda görmeye alışık olduğumuz cüzzam ve cüzzamlı tasviri Orta Çağ devrinin bir yansımadır. Asya, Afrika ve Avrupa’nın her noktasında cüzzam görülüyordu. Bu hastalık o kadar yaygındı ki 13. yüzyılda Avrupa’da 20 bine yakın cüzzam hastanesi olduğu iddia ediliyor. Tüccarlar ve ordular nedeniyle hastalığın bu kadar yaygın olduğu düşünülüyor. 

12. yüzyılda yaşamış Kudüs Hükümdarı IV. Baldwin, tarihin bilinen en ünlü cüzzam hastasıdır. Nedeni tam olarak bilinmiyor lakin muhtemelen beslenmenin kolaylaşması, pak suya erişimin artması ve hijyen kurallarının oluşması sayesinde 15. yüzyılda azalan cüzzam 17. yüzyıla geldiğimizde Avrupa’da neredeyse yok oldu. Verem mikrobunun yayılmasının cüzzama karşı bir cins bağışık kazandırdığı teorisi de var. 

Dünya cüzzam tedavisi ile birinci defa 19. yüzyılda tanıştı:

Koca koca hükümdarların bile vefatına neden olan cüzzam, insanlığın en büyük kaygılarından biri olmuştu. Cüzzamlı hastalar özel sanatoryumlarda toplumdan izole ediliyor ve insanlık dışı şartlarda vefata terk ediliyorlardı. Çağdaş tıbbın gelişmesi ile birlikte 19. yüzyılda işler değişmeye başladı. 

Daha sonra ismi bu hastalığa da verilen Norveçli bir hekim olan Gerhard Armauer Hansen, 1873 yılında cüzzam hastalığına neden olan mycobacterium leprae bakterisini keşfetti. Bakteriyi keşfettikten sonra bilim insanları hastalığın nasıl bulaştığını ve nasıl güzelleşeceğini çözmeye başladılar. Tıpkı devirde dünyanın birinci cüzzam kuruluşu olan The Leprosy Mission kuruldu. 

1940’lı yıllarda cüzzamlılar için verilen bir ilaca, 1960’lı yıllarda hastalığa neden olan bakteri direnç geliştirmeye başladı. Uzmanlar çok ilaçlı bir kombinasyon icat ettiler. 1981 yılından beri Dünya Sıhhat Örgütü’nün de tavsiyesiyle cüzzamlı hastalara çoklu ilaç tedavisi uygulanmaktadır. 16 milyondan fazla insanın bu biçimde tedavi edildiği varsayım ediliyor. 

Peki günümüzde cüzzam tedavisi nasıl yapılıyor?

1960’lı yıllarda keşfedilen tedavi günümüzde de misal halde uygulanmaktadır. Cüzzam teşhisi konulan bir hastaya birkaç farklı antibiyotik cinsinden oluşan bir çoklu ilaç tedavisi uygulanır. Çoklu ilaç kullanılmasının nedeni, uzun süren tedavi süreci boyunca bakterinin direnç geliştirmesini önlemektir. Ortalama bir ya da iki yıl süren ilaç tedavisi ile hastalık büsbütün ortadan kaldırılır. 

Cüzzamdan korkmayın, tedbirlerinizi alın:

Aslında tüm olay dönüp dolaşıp kişinin kendisine geliyor. Sağlıklı beslenin, nizamlı idman yapın, sigara içmeyin, bol su için yani sağlıklı kalarak bağışıklık sisteminizi güçlendirin. Kimseyle ortak yeme içme araçlarını kullanmayın, ellerinizi sık sık yıkayın, orta sıra tuzlu su ile gargara yapın, burnunuzu su ile temizleyin yani hijyeni en üst seviyede tutun. Sonuçta cüzzam da bakteri kaynaklı bir hastalık, koruyun kendinizi. 

Cüzzam demişken Türkan Saylan’ı anmayan geçmeyelim:

Türkiye’nin birinci bayan dermatologlarından Prof. Dr. Türkan Saylan, 1976 yılında Cüzzamla Savaş Derneği ve Vakfı’nı kurarak hem ülkemizde hem de dünyada cüzzam ile uğraşın en kıymetli temsilcilerinden bir tanesi olmuştur. Hatta kendisi 2006 yılına kadar Dünya Sıhhat Örgütü’nün cüzzam danışmanlığı vazifesini yürütmüştür. Birebir vakitte uzun yıllar Sıhhat Bakanlığı İstanbul Lepra Hastanesi’nin de başhekimi olmuştur. 

Tarihe karıştı zannetsek bile bugün hala var olan hastalık cüzzam nedir, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız sırf bilgilendirme gayelidir. Tüm sıhhat bahislerinde olduğu üzere cüzzam hakkında da en hakikat ve size özel bilgiyi uzman bir tabipten almanız gerektiğini unutmayın. 

Kaynak: 1 2 3 4 5