Minimum Fiyatın Bir Anda Çok Fazla Artmasının Olumlu ve Olumsuz Tarafları Nedir?
Aslında enflasyona kıyasla artış ölçüsü hâlâ az, alım gücü geçen sene bu periyoda kıyasla çok daha düşük ve düşmeye de devam ediyor.
Sıradan vatandaş, yüksek orandaki zammın yalnızca olumlu tarafını görmeye meyilli lakin Ay’ın karanlık tarafı da bulunuyor. Ekonomist ve Daktilo1984 Genel Yayın Direktörü Enes Özkan, akıllarda beliren bu kıymetli soruyu bizim için yanıtladı:
“Aslında taban fiyat, son bir yıldır enflasyona kıyasla çok fazla artmıyor lakin yeniden de büyük bir artış yaşanıyor.”
“Fazla artışın olumlu tarafı, işini kaybetmeyecek olanlar için en azından enflasyon karşısında birkaç ay da olsa bir rahatlama sağlıyor olması ancak burada birkaç ay vurgusu değerli, sadece birkaç ay rahatlıyorlar. Sonrasında yeniden bu enflasyon ve dolar kurundaki sıçrayış nedeniyle yani şu anki hallerine geri dönerler.”
“Olumsuz tesiri ise, Türkiye’de çok fazla mikro işletme olduğu için emekçi çıkarmalarını tetikleyebilmesi.”
“Türkiye aslında küçük esnaf cenneti, çok fazla insan bir-iki kişi çalıştırıyor yanında. Bu esnafların çok büyük bir kısmı, yanındaki çalışanlardan büyük ihtimalle bir personel çıkaracak. Bu da işsizliği artırabilir.“
“Diğer olumsuz tesiri ise halihazırda emekçi çıkartamayacak olan esnaf, kobi yahut büyük sanayi kuruluşlarının üzerinde yeni bir maliyet baskısı oluşturacak olması.”
“Yani 100 emekçi çalıştıran bir fabrikayı düşünürseniz, üzerine yıllık yaklaşık 3 trilyona yakın yeni bir maliyet biner. Bunun için de eserlerine artırım yapmak zorunda kalır. Şayet ihracat yapıyorsa bu tahminen çok etkilemez yerel pazarı lakin tüm eserler ihraç edilmiyor ve Türkiye’de tüketiliyorsa enflasyona sebep olur.”
“Öte yandan temel olumsuz tesiri de şu; kimsenin maaşının düşük olması gerektiğini savunmuyorum lakin üretken olmayan bir iktisatta bu kadar yüksek artırımlar yalnızca enflasyonu getirir.”
“Bunun da ana sebebi şu, minimum fiyat aslında Türkiye’de neredeyse ortalama fiyat. Türkiye’de çalışan insanların yarısından fazlası taban fiyatla çalışıyor. Taban fiyata yapılan yüksek orandaki artırım, onların üst düzeylerinde maaş alan insanların maaşlarında da üst taraflı bir baskı oluşturur. Yani herkesin maaşında bu oranlarda yahut buna emsal oranlarda artış istenci oluşur.
Bu da yeniden patronlar nezdinde bir baskı oluşturur lakin öte yandan piyasadaki verimlilik artmadan yaşanan bu gelir artışı büyük oranda enflasyona sebep olur. Enflasyona sebep epeyce da tekrar maaşların güncellenmesi gerekir. Bu bu türlü bir kısır döngüye dönüşebilir.”
“Burada patronlar şayet verimliliği artıramadan bu artırımları yapmak zorunda kalırlarsa ve bu bir kısır döngüye dönüşürse büyük ihtimalle çok büyük teşviklere, kredilere gereksinim duyarlar.”
“Bu süreçte de kamu tahminen patronları fonlamak için çeşitli sistemler geliştirecektir. Doğal kamunun elindeki en kolay kullanabildiği araç parasal genişleme. Yani para basıp, piyasaya dağıtıp, çeşitli çok uygun faizli yahut neredeyse sıfır faizli krediler olabilir, farklı teşvik sistemleri olabilir.
Böylece bunları dağıtıp onların personel masraflarını karşılamasını beklerler. Bu da kamunun daha fazla borçlanmasına, piyasada paranın daha çok çoğalmasına ve enflasyonun yeniden tekrardan artmasına sebep olur. Yani yüksek orandaki minimum fiyat artışı, temelde bu türlü bir mekanizmayı tetikleyebilir.”
Kaynak: Ekonomist ve Daktilo1984 Genel Yayın Direktörü Enes Özkan