Türkiye’yi Alarma Geçiren Kızamık Salgınının Yine Hortlamasına Neden Olan Rahatsız Edici Gerçekler

Panik dalgası haline gelmemesi ve geçtiğimiz günlerde ülkemizde tespit edilen kızamık olaylarındaki artışın önlenmesi için yapılması gereken en değerli şey ise kızamık aşısı olmak. Lakin İngiliz bir kelamda tabibin ortaya attığı birtakım temelsiz argümanlar sebebiyle “aşı karşıtlığı” bir müddettir yayılmış durumda.

Böylesine yanlış bir algıya sebep olarak, Türkiye’deki kızamık olaylarının günden güne artış göstermesinde değerli bir rol oynayan sahtekâr Andrew Wakefield’in kim olduğuna ve bu manada neler yaptığına bakalım.

Öncelikle ülkemizde kızamığın en önemli nedenlerine değinelim. Aslında bu hastalığın tekrar artışa geçmesi, iki farklı başlıkta birleşiyor: Aşı zıtlığı ve sistemsiz göç.

Türkiye, fiyatsız olmasının da tesiriyle, bugüne kadar kızamık aşılaması manasında epey yüksek oranlara sahip ülkelerden biriydi. Ama COVID-19 pandemisinde ortaya çıkan temelsiz tezler, bu hastalığın yanında öbür rahatsızlıklar için uygulanan aşılamalar için de büyük oranda bir kuşkuya sebebiyet verdi.

Bu ön yargılara sığınmacıların da eklenmesiyle işler yeterlice sarpa sarmaya başladı. Sığınmacılar, çeşitli kültür farklılıkları nedeniyle çoklukla bu aşılama uygulamalarını reddediyor; sıhhat çalışanlarının kızamığın sebep olabileceği tesirleri, üzerine basarak lisana getirmesi bile birtakım vakitlerde tesirli olmuyordu.

Bu noktada kızamık şimdi bir salgına dönüşmemişken, hükûmet tarafından gerekli ikazlar yapılıp, önemler alınmalı ve gerekli görülürse aşı kampanyaları başlatılmalı. 

Kızamık aşısı, 1960’lı yıllardan beri uygulanmakta ve bu aşının uzun vadede tesirleri, büsbütün tespit edilmiş durumda.

Ayrıca kızamık aşısı, kızamıkçık ve kabakulak ile birlikte her insanın kesinlikle yaptırması gereken olmazsa olmaz aşılar ortasında. Tekrar bu rahatsızlık, yüklü olarak çocuklarda görülse de yetişkinler de bu hastalığa yakalanabilir ve sonuçları epeyce ağır olabilir. 

Esas mevzumuza gelelim. Aşı aykırılığına sebep olan ve bu yanlış algıyla tüm dünyayı tesiri altına almaya başlayan biri var: Andrew Wakefield.

İngiliz gastroenteroloji uzmanı olan ve 1998’de 12 çalışma arkadaşı ile birlikte iş birliği yapan Andrew Wakefield, dünyada hayli yaygın olarak okunan bir tıp mecmuasında MMR (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak karması) aşısı ile otizm ortasında bir irtibat olduğunu sav ettiği bir makale yayımladı. 

Bu çalışmada MMR aşısında bulunan canlı bir virüsün, bağırsak mukozasının geçirgenliğini arttırdığı, akabinde kana ve beyne geçiş yaparak otizme yol açtığı öne sürüldü. Grubun bu türlü bir iddiayı öne sürmesinin desteği ise, klinikte MMR aşısı uygulanan 12 çocuğun tamamında bir ay üzere kısa bir mühlet sonra tıpkı bağırsak örneklerine rastlanmasıydı. 

Aslında Andrew Wakefield ve 12 çalışma arkadaşının makalesinde ciddi metadolojik kusurlar vardı ve bu sebeple çeşitli bilim insanları tarafından kuşkuyla yaklaşılarak sorgulanmaya başlandı. 

O periyotta İngiltere’de ayda yaklaşık 50.000 çocuk, MMR aşısı olmaktaydı ve çalışmanın sadece 12 çocuk üzerinde yapılmış olması bilimsel değildi.

Bu çalışmada, bilimsel deneylerin olmazsa olmaz kriteri olarak kabul edilen denetim kümesi yoktu ve bulgular, MMR aşısı olmayan çocuklardan alınan örneklerle karşılaştırılmamıştı. Ayrıyeten makalede tabir edilenin bilakis bağırsaktan kana, kandan da beyne geçme üzere bir ziyanlı hususla karşılaşılmamış, bu aşıya ilişkin kalıntılar da tespit edilmemişti.

Wakefield önderliğinde yazılan bu makalenin öne sürdüğü bilgilerin birçoklarının yanlışlığına karşın gündeme getirilen husus, insan hayatı konu bahis olduğundan dikkati hayli çekti ve çeşitli medya organları bunu süratli bir halde haberleştirmeye başladı.

Ardından korkulan oldu ve aileler ortasında yayılan panik dalgaları, İngiltere’de 1998-2003 yılları ortasındaki MMR aşılanma oranının %92’den %80’e gerilemesine neden oldu. 

Aşılama çalışmalarına yönelik böylesine büyük bir karalama kampanyasından sonra bilim insanları, MMR aşısı ve otizm ortasındaki alakayı büyük bir titizlikle araştırmaya başladı.

Örneğin Danimarka’da 500.000 çocuk üzerinde yapılan bir çalışmayla, “MMR aşıları ile otizm görülme sıklığı ortasında bir ilinti olmadığını, hastalık sıklığının aşılanmış ve aşılanmamış çocuklarda birebir olduğu” saptandı.

Akabinde Kanada’da 28.000, Finlandiya’da da 1.8 milyon çocuğu kapsayan geniş kapsamlı çalışmaların sonucunda da Andrew Wakefield’in tezlerinin büsbütün temelsiz olduğu net bir halde tespit edildi. 

Ayrıca bunların yanı sıra, Wakefield’in çalışmasında hayli önemli etik sorunlar ve çıkar çatışmaları vardı.

Bu tip bilimsel çalışmalarda örnek olaylar, hep rastgele seçilmelidir lakin bu dolandırıcının üzerinde çalıştığı 8 çocuktan 5’i, aşı üreticilerine dava açan avukatın tıpkı müşterileriydi.

Yine etik manada alınan her türlü maddi takviye, çalışmaların tarafsızlığını korumalıdır lakin Wakefield, bu çalışma esnasında bu 5 çocuğun avukatından 50.000 İngiliz Sterlini almış ve bu parayı da çalışmayla alakalı rastgele bir yerde kullanmamıştı.

Son olarak bu araştırma sırasında Wakefield’in rakip bir kabakulak aşısının patentini almakla uğraştığı, yapılan çalışmanın da hâlihazırda kullanılmakta olan aşıyı karalama ve kendisinin ortağı olduğu firmanın aşısını piyasaya sürmek emelli olduğu anlaşıldı.

2004 yılında bu ürkütücü ayrıntılar ortaya çıktıktan sonra, bu sahtekarın oluşturduğu grupta yer alan 12 şahıstan 10’u çalışmadan çekildiğini duyurdu.

2010 yılında da makalenin yayımlandığı mecmua, kamuoyuna bir açıklama yaparak, çalışmanın sonuçlarının çarpıtılması ve etik dışı uygulamaların yapılması sebebiyle makaleyi geri çektiğini tabir etti.

Ayrıca yaptığı çalışmalar ve yayımladığı makale ile adeta sansasyon haline gelen Wakefield’in hekim unvanı, 24 Mayıs 2010 tarihindeki bir genelgeyle ciddi mesleksel suistimal gerekçesiyle geri alındı.

Toparlamamız gerekirse; insan hayatının her şeyin üzerinde olduğu böylesine değerli bir noktada, makul çıkarlar güderek gerçek dışı çalışmalar yapmak her şeyden evvel vicdana sığmamalı. Zira bu temelsiz tezler, binlerce hatta milyonlarca insanı olumsuz etkileyip “aşı karşıtı” olmaya itiyor ve bunun bedeli de cana mal olacak kadar önemli yerlere gidiyor.