Orta Çağ’daki Birbirinden Tuhaf Gelenekler

Ağırlıklı olarak sefaletle başa çıkmaya çalışan insanların içinde bulunduğu bu vakitler, “uğursuz” olarak damgalanmış ve doğmak için rast gelinen “en şanssız” dönem olarak söz edilmişti. Orta Çağ, insan nüfusunun bu üzere sebeplerden bir oldukça istikrarsız olduğu, pisliğin ve özensizliğin en ağır olduğu yıllardı.

Bu olumsuzluk ve zorlukların yanında bu insanların günlük hayatlarında benimsemiş ve sürdürmüş olduğu uygulamalar ise oldukça tuhaf ve inanması güç boyutlarda. 

Dönemin en çarpıcı uygulaması hiç elbet hayvan mahkemeleriydi.

Orta Çağ’da mahkemeler, sadece insanları yargılamak için kurulmuyordu. Periyot içerisinde sanığın bir hayvan olduğu 85 mahkeme kaydı bulunuyordu ve böceklerden büyük başlara kadar tüm hayvanlar, uygun görüldüğünde maddeleri ihlal etme kuşkusuyla mahkemeye çıkarılıyordu. 

Bu mahkemelerde en sık yargılanan hayvan ise insan bedenlerini kemirmekten çocuk yemeye kadar birçok suça karışan ve karar giyen domuzlardı. Mahkemeye çıkarılan bu domuzlar çoklukla hatalı bulunuyor, asılarak ya da kazığa bağlanıp yakılarak idam ediliyordu.

Domuzların dışında, yazılan bir mektupla farelerden yuva yaptıkları binaları terk etmeleri istenmiş, bir horoz yumurtladığı için bu davranışı tabiata alışılmamış sayılmış, hatta bir yunus bile mahkemelerde sanık koltuğuna oturtulmuştu.

Her sene kesinlikle Ocak ayının başında “deliler bayramı” kutlanırdı.

Kökenini bir pagan şenliğinden alan meczuplar bayramı, Orta Çağ Avrupasında birçok insanı eğlenmek için bir ortaya getiriyordu. Bu kutlamada en yüksek rütbeye sahip memurlar en düşük rütbeye geçerken, hizmetçiler efendi oluyor ve kalabalığın içinden bir kral seçiliyordu.

İlk etapta bu bayramın kiliseyle sonlu kalması istenmişse de sonraları halkın da dahil olmasıyla bu bayram hayli renklenmiş ve kostümler, komik performanslar, erkeklerin bayan bayanların erkek kılığına girmesi ve geçit törenleri üzere çeşitli cümbüşlere sahne olmuştu.

Orta Çağ’da futbol, keyifli vakit geçirmek için yapılan bir spor değil, şiddeti ve vefat tehlikesini içinde barından bir aktiviteydi.

O vakitler futbolun rastgele bir kuralı yoktu ve tüm köyde sayısız oyuncuyla oynanabiliyordu. Bu sebeple ekseriyetle tekmelenen top değil, karşı ekibin oyuncuları oluyordu. 

Gol atmaya çalışan bir oyuncuya, adam öldürmek dışında her şey mübahtı. Bu kuralsızlıkların getirdiği mevt ve şiddet sebebiyle Kral II. Edward’ın bu sporu yasakladığı söz ediliyor.

Bu karanlık çağda mevzubahis evlilik olduğunda, epey sıra dışı ve inanması güç uygulamalar mevcuttu.

Genellikle kelam hakları olmayan bayanlar 12-13 yaşlarına geldiğinde evliliğe hazır olarak görülüyor, bilhassa bu bayanlar üst sınıf bir ailedense evleneceği kişiyi mutlaka seçemiyordu. Bu evlilikler büyük oranda politik ve siyasi hedeflerle gerçekleştiriliyor ve karı kocanın mahremiyeti büsbütün hiçe sayılıyordu.

Yeni evlenen çiftlerin yatak odasında birinci bir ortaya gelişleri, çiftin yakın etrafı tarafından izleniyor ve bir onaya tabi tutuluyordu. Evliliğin temel yapı taşlarından olan mahremiyetin bu kadar ihlal edilmesinin devir içerisindeki sebebi ise evliliklerin resmi bir merasimle yapılmaması ve erkek ve bayanın dakikalar içerisinde istedikleri yer ve vakitte evlenebilmeleriydi. 

Bu durumda çiftlerin gerçekten evli olduklarını kanıtlamaları zorlaşmış ve bu sebeple rabden çok insanların da huzurunda bir onay gerekli görülmüştü. 

Zorunlu evliliklere mahkum olan Orta Çağ insanları, gerçek manada sevmeyi ve sevilmeyi “saray aşkı” ismi altında tatmaya çalışıyordu.

Saray mensuplarına mahsus bu uygulama, lord ve leydilerin evli olup olmamasına dikkat edilmeksizin dilek ettikleri bireylerle bir gönül bağı oluşturmasını sağlıyordu. Saray aşkı yaşayan bireylerin bu çağa nazaran uygunsuz olan kıkırdamak, gülmek, dans etmek ve el ele tutuşmak gibi davranışlarına müsade ediliyordu fakat cinsel ilgi kati olarak yasaktı. Saray aşkı öylesine yaygındı ki bu uygulamayla ilgili bir kural listesi bile yazılmıştı.

Orta Çağ mahkemeleri, ortalarında sorun yaşayan evli çiftleri konuşarak muahedeye değil, şiddete teşvik ediyordu.

Çiftler mahkemeye gittiğinde erkek tek eli ardında ayakta durur biçimde bir çukurun içine giriyor, bayan ise içi taş dolu bir torbayla erkeğin etrafında dönüyordu. Tek seferlik bir dövüşmeden oluşan bu mahkemeler, çiftler ortasındaki uyuşmazlığı çözmenin kabul edilmiş en yaygın yoluydu.

Bu periyotta yaşamış kadınların güzellik anlayışı günümüze nazaran hayli farklıydı.

Şimdilerde kirpik, bayanlar için epeyce değerliyken o vakitlerde hoşluğun sırrı tüysüz bir yüz ve kirpiksiz gözlerdi. Alın yüzün merkezi olarak görüldüğünden bayanlar, kaş ve kirpiklerini alarak alınlarını daha çok ön plana çıkarmayı hedefliyordu. 

Bu bayanlar bile isteye kirpiklerini koparıyor hatta yüz hoşluğunu ortaya çıkarmak ve mükemmelleştirmek ismine saçlarını bile yoluyordu. Bu moda bittikten sonra ise kaşları eskisi üzere çıkmayan bayanlar, devayı kendilerine kaş çizmekte bulmuştu.

Erkeklerin benimsediği alışılmışın dışındaki giysi kuşam ise yeniden dikkati çeken bahislerden biriydi.

Bu karanlık çağda üst sınıf erkeklerin giysi tarzı servetlerini simgelerken, tıpkı vakitte onların yoksul halktan üstünlüklerini söz etmede kullandıkları bir yoldu. Bu sebeple uzun ve sivri uçlu erkek ayakkabıları üzere birçok tuhaf moda trendleri ortaya çıkmıştı. Erkeklerin giydiği ayakkabılar ne kadar uzun ve sivriyse, o kişinin servetinin de o kadar fazla olduğuna inanılıyordu. 

Bunun yanında erkekler, bu devir içerisinde bedenlerini daha fazla göz önüne seren kıyafet seçimleri yapmaya başlamış, kısa tunikler ve bu tuniklerin altına tayt giymek epey yaygınlaşmıştı.

Dönemin soytarıları, birtakım ayrıcalıklara sahipti.

Eşek kulaklarından esinlenilerek tasarlanan şapkalar takmalarıyla dikkati çeken soytarılara, saray içinde epey optimist yaklaşılıyordu. Soytarılar, lord ve leydilerle rahatlıkla şakalaşabiliyor ve onları eleştirebiliyordu. Öbür insanların siyasi görüşlerini dillendirmesi katiyen yasakken şapkalı soytarılar, fikirlerini özgürce tabir edebiliyordu.

“Miğferli tavuk” ismini verdikleri onlara has bir yemekleri vardı.

Orta Çağ’da fakir kesim için yemek çeşitleri birçok vakit yavan ve aynıydı. Lakin zenginler için yeme içmenin bir sonu yoktu. Bu kesim yemek yemeyi o kadar çok seviyordu ki farklı lezzetler oluşturmak hedefiyle deneysel çalışmalar yapıyor, değişik dizaynlar oluşturuyordu.

Farklı lezzetleri birleştirerek yaratıcı ve daha da doyurucu yemekler yemek isteyen üst sınıfın en dikkati çeken dizaynlarından biri de tavuğun kızarmış domuzun sırtına biner üzere oturtulduğu miğferli tavuktu. 

“Tek boynuzlu at” bu beşerler için bir sembol niteliğindeydi.

Orta Çağ insanları, din ve mitolojiye epeyce fazla düşkündü ve bu iki olgu enteresan bir halde çoğunlukla birbiriyle alakalıydı. Tek boynuzlu cet verilen kıymetin ise muhtemelen öküz manasına gelen bir sözün yanlış çeviri edilmesiyle ve insanların İsa’nın İncil’de tek boynuzlu cet benzetildiğine inanmasından geliyordu.

Dönem içinde tek boynuzlu atlara sadece bakire kızlar dokunabiliyordu ve bir başka yandan bu mitolojik hayvan, İsa’nın annesinin rahmine düşmesinin de nahoş bir sembolü olarak kabul ediliyordu.

Dönem içinde kol gezen bulaşıcı hastalıklar sebebiyle mevti hoş karşılamak, bu devrin insanları için bir epey kıymetliydi.

Karanlık çağda veba hayli yaygındı ve ölüm niyeti insanların zihnini ebediyen meşgul ediyordu. Mevte yakın hisseden ve daima mevti düşünen halk, güzel ve kusursuz bir insan olarak ölmenin dermanını süslenmekte bulmuştu.

Bu sebeple “aes moriendi” ismi verilen bir “ölüm sanatı” ortaya çıkmıştı. Bu akımın temelinde bir Hristiyan üzere ölmek vardı. Yani kişinin vefatı planlı ve huzurlu olmalıydı. Ölen bireye din adamları tarafından hoş elbiseler giydiriliyor ve bu uğurlama tez edilmeden uzun uzadıya yapılıyordu.