Osmanlı’da Suçluya Ölmek İçin Adeta Dua Ettiren Çeşitli Azap Prosedürleri

Çengel, çarmıh ve kazık, azap ve idamın en dehşetli haliydi. Casusların, eşkıyaların, hırsızların ve isyankarların kaçınılmaz sonları da buydu. Hatalı olanlar er ya da geç bedelini misliyle öder, adalet terazisi şaşmazdı.

Ancak bu formüllerin epeyce ıstıraplı olduğunu düşünmeden edemiyor insan. Kullanılan azap yöntemleri arasında falakanın en hafifi olduğunu söylesek o vakit ne düşünürsünüz?

Diş ve tırnak sökmek, bu metotların yanında hafif kalır.

Suçluya, hatasını itiraf ettirmek için kullanılan azap yöntemlerinde birçok prosedür uygulansa da en fazla çengel, çarmıh ve kazık uygulanıyordu. Kazığa oturarak öldürüldüğünüzü hayal ettiğinizde bile bedeninizin her yerini bir acı kaplıyor olmalı. Bir de bunu büsbütün çıplak, el ve ayaklarınızın bağlı olduğu savunmasız bir anınızda uygulandığını düşünün, korkunç!

Çengel ise Eminönü’nde uygulanan bir azap tekniğiydi. İnsan uzunluğundan büyük ve epeyce kalın, başları sivri ve üste bakan çengellere mahkumlar çıplak bir biçimde bırakılırlardı. Şayet kişi şanslıysa o an ölürdü, yoksa acı içinde kıvranırdı.

Çarmıh ise hepimizin bildiği bir formüldü.

Kişinin kaba etlerinin olduğu yerler bıçak ile oyulup yağ mumları dikilir, bir deve üzerinde halka teşhir edilirlerdi. Bilinen bu usullerin dışında uygulanan azaplardan birtakımı da klasikti. Örneğin Mankurt olarak bilinen ve Türklerin kullandığı bu yöntem, Osmanlı’ya kadar ulaşmıştı. Kişinin Mankurt haline getirilmesi için evvel saçları kesilir, sonra başına ıslak bir deri sarılır, elleri ve kolları bağlanarak güneşin altında bırakılır. Deri kurudukça sıkışır, bu da bireye ağır acılar yaşatarak zihnini tesirler. Bu halde kişi bilinçsiz hale gelir ve istenilen her şeyi sorgusuzca yapacak bir köleye dönüşür.

Mahkumu konuşturmak için uygulanan prosedürlerden birkaçı da şu formdaydı: Mahkumun cildini canlı canlı bıçakla yüzmek, sonlarını cımbızla çekmek, saçlarını büsbütün tıraş edip ateşte kızdırılmış demir bir objeyi başlarına yaklaştırmak, kemiklerini demir tokmaklarla kırmak, bedenine delikler açarak uzuvlarına burgular takmak, kaynar suyun içine sokmak…

Bu azapların kurbanlarından birkaç örnek olarak 17. yüzyıl defterdarlarından Yahnikapan Abdülkerim Paşa ile Sadrazam Melek Ali Paşa’nın kethüdası Gadde verilebilir.

Cellatlar tarafından kullanılan öteki bir ceza ve azap yolu de vardı: iğdiş.

Yani erkeğin üreme organlarının büsbütün alınarak hadım edilmesi. Bu süreç sırasında evvel testisler büsbütün çıkarılır, sonra organ kesilir ve yerine kurşun bir çubuk yerleştirilirdi. Bu azap, bilhassa genç kız yahut erkek kaçıranlara ve zina yapanlara uygulanırdı.

Başka bir azap usulü ise asma ve yağlı kementle boğmaktı. Bu azap prosedürü; esir kaçıranlara, cariye kaçıranlara, birden fazla sefer hırsızlık yapanlara ve vazifelerini ihmal eden kölelere uygulanırdı. Ayrıyeten, ulemadan olanlar da kan dökülmeden evvel asılarak idam edilirdi. Örneğin, 1703’teki Edirne isyanında rol oynadığı sav edilen Seyyid Mustafa Efendi, yağlı kementle boğdurulmuştur. Ayrıyeten, II. Murat, amcası Şehzade Mustafa’nın Biga suyunu geçmesine yardım eden Biga Kadısı’nı astırmıştır.

Bunun yanında bedenin çeşitli bölgelerini dağlama yahut kesme cezası, farklı kabahatler için kullanılırdı.

Yalancı tanıklık yapanların, düzmece evrak ve evrak hazırlayanların kolları, bayanları makûs yola sürükleyenlerin ise alınları dağlanırdı. Örneğin, 1638 yılında IV. Murad devrinde mehdilik tezinde bulunan ve etrafında takipçi toplayarak devlete karşı harekete geçen Eskişehir Kadısı, bu sistemle cezalandırılmıştır. Yakalandığında cellatlar, uydurma pirin gerisinden ve göğsünden kayışlar geçirip boynuna dolamış, akabinde bedeninden deri modülleri koparmış ve tüm parmaklarını kesmişler. Bir eşeğe de bindirip teşhir ederek dolaştırmışlar.

Nadiren kullanılan bir azap sistemi, ağza kızgın kurşun dökme cezasıydı. Bu formül, yalnızca bir örnekte görülmüş olup, sonradan Müslüman olan ve Ramazan ayında şarap içtiği argüman edilen bir bireye uygulanmıştır.

Sadece bir kere kayıtlara geçen az bir ceza tekniği, topla parçalamadır.

Bu ceza, 16. yüzyılın sonlarına yanlışsız Bostancıbaşı Ferhat Ağa tarafından bir kereye mahsus uygulanmıştır. Olay, genç bir yeniçerinin, nikâhlı bir genç bayanı kandırıp kaçırmasından ötürü gelişmiştir. Üsküdar’da yakalanan yeniçeri, Tophane’ye götürülür. Ferhat Ağa, genci cezalandırmak için bilinen tüm sistemleri yetersiz bulur ve genç adamı büsbütün soyarak bileklerini, dirseklerini, dizlerini ve ayak eklemlerini çekiçle kırdırır. Daha sonra genç adam yağlı bezlere sarılarak bir topun namlusuna yerleştirilir. Sonunda top ateşlenir ve genç adam, havada parçalanarak ölür.

Osmanlı tarihinde çeşitli tekniklerle uygulanan işkence ve idam formülleri olsa da hepsi bir vakit sonra tarihin tozlu sayfaları ortasında kaybolmuş, geriye de bıraktıkları ibret verici öyküler kalmıştır.