Oyun Konsollarından Yapay Zekâya Pek Çok Alanda Parmağı Bulunan NVIDIA’nın Soluksuz Okuyacağınız Hikayesi

Piyasa bedeli bu yıl içinde yüzde 150’den fazla artarak çip sanayisindeki birinci 1 trilyon dolarlık şirket olma unvanını kazanan NVIDIA’nın patlaması, sıradan bir Amerikan muvaffakiyet öyküsünden çok daha fazlası. ChatGPT’nin de ardında yer alan NVIDIA’nın finansal grafiklerdeki sıçrayışı, her ne kadar bir günde edinilmiş üzere görünse de, uzun vakit alan doğru öngörüler ile beklenmedik keşiflerin adeta bir karması sayılabilir. 

Sahip olduğu piyasa kıymetiyle bir anda hem teknoloji hem de iktisadın gündemine oturan bu çok uluslu Amerikan şirketinin ne yaptığı, nereden geldiği ve genel olarak teknolojideki hangi gelişmelerden sorumlu olduğu birçok insan tarafından tam olarak bilinmiyor. Sizler için yarı iletken çip üreticisi olarak tanınan NVIDIA’nın oyun konsollarından blockchain ve yapay zekâya uzanan öyküsünü mercek altına alıyoruz. 

İsimsiz bir şirket olarak kuruldu.

NVIDIA, Silikon Vadisi’nin garajda doğan şirketlerinin tersine Amerikan restoran zinciri Denny’nin Doğu San Jose’deki yol kenarındaki lokantasında, şirketin şu anki CEO’su Jen-Hsun Huang’ın da ortalarında bulunduğu Curtis Priem ve Chris Malachowsky isimli üç genç elektrik mühendisi tarafından kuruldu.

Videolar için daha süratli ve gerçekçi grafikler üretecek özel çipler geliştirmek üzere kurulan şirketin başlangıçta bir ismi yoktu. O denli ki, kurucu ortaklar tüm evraklarına “Next Version” (Sonraki Sürüm) manasına gelen NV ismini veriyorlardı. Daha sonra Latince kıskançlık manasına gelen ‘invidia’ sözü ile birleştirilen NV, ‘NVIDIA’ olarak şirketin resmi ismi haline geldi.

Yolun başındayken neredeyse iflas ediyordu.

Nisan 1993’te kurulan şirket, ilk grafik işlemcisi NV1’i 1995 yılında piyasaya sürdü. O devir geliştirilmesi 10 milyon dolara mâl olan NV1, Sequoia Capital ve Sutter Hill Ventures’ın takviyelerine karşın neredeyse şirketin iflasına neden oluyordu. Müşteri manasında beklenen performansı yakalayamayan NV1 nedeniyle çalışanlarının yarısını işten çıkarmak zorunda kalan NVIDIA, 1995 yılı sonlarında sırf 40 kişi kaldı.

Bekleneni vermeyen ikinci bir denemenin akabinde 1997’de piyasaya sürülen RIVA 128 isimli üçüncü grafik işlemci çipi büyük bir muvaffakiyet yakaladı. Piyasadaki öbür tüm grafik işlemcilerden yüzde 400’e kadar daha hızlı olan RIVA 128, hem teknik hem satış performansıyla şirketin hayatta kalmasını garanti altına aldı. Münasebetiyle isabetli birinci öngörüleri bilgisayarların geliştikçe karmaşık görselleri işlemede daha âlâ hale gelmeleri gerekeceği olan üç genç mühendis, ısrarcı oldukları birinci bahislerini kazanmış oldu.

NVIDIA’nın GPU ile değişen kaderi

22 Ocak 1999’da halka açılan ve tıpkı yıl GeForce ekran grafik kartı serisi ile grafik işlemci ünitesi olarak isimlendirilen GPU’ları geliştirmeye şirketin 2000’lerin başında Microsoft’un Xbox oyun konsolu için çip üretmek üzere bir mukavele imzalaması kıymetli kırılma noktalarından biri oldu. Zira o devirde bu yana sinema, televizyon ve müzik sanayilerini gölgede bırakacak boyutta büyüyen ve paha kazanan video oyun pazarı, NVIDIA’nın da emsal oranda büyümesini sağladı. Birkaç yıl ve çeşitli satın almalar sonrasında NVIDIA, bu defa Xbox’ın ana rakibi olan Sony ile PlayStation 3’e entegre edilmek üzere misal bir mukavele imzaladı. 

Yenilikçi grafik tabanlı bilgi sürece odaklanmak emeliyle kurulan şirket, 2006’da kodlayıcıların bir ekrandaki her bir pikseli basitçe programlamasına müsaade veren CUDA isimli bir programlama araç kiti yayınladı. Java yahut C++ üzere üst seviye bir lisanı programlama kolaylığını GPU’lara getiren CUDA sayesinde araştırmacılar derin öğrenme modellerini çok daha süratli ve ucuza geliştirme imkânına sahip oldular. 

Nvidia çipleri olmasaydı pek çok teknoloji gelişemezdi.

Grafik işlemci çipinin oyun konsollarına girmesinin akabinde GPU’nun icadı ve CUDA’nın geliştirilmesi, 2014 yılında sırf üç pazara (otomotiv elektroniği, taşınabilir aygıtlar ve görüntü oyunları) odaklanma kararı alan NVIDIA’ya boyutlarını kestirim edemeyeceği kadar geniş bir oyun alanı açtı. 

2006 yılında Stanford Üniversitesi‘ndeki araştırmacılar, GPU’ların öbür bir kullanım alanının daha olduğunu keşfettiler. GPU’lar matematik süreçlerini olağan işlemci çiplerinin yapamayacağı bir biçimde hızlandırabilirlerdi. Bu keşfin akabinde GPU’ları programlanabilir hale getirecek bir araç yaratmaya odaklanan NVIDIA, ChatGPT’den Midjourney’e bugün konuştuğumuz birçok yapay zekâ aracının geliştirilmesinin temellerini attı. 

Bir başka sözle NVIDIA tarafından geliştirilen GPU’lar olmasaydı bugün makine tahsilinden, görüntü düzenlemeden ve çağdaş oyun yazılımlarından kelam etmek mümkün olmazdı. GPU’lar ve onların her birine entegre edilmiş bir bilgi süreç mimarisi olan CUDA, Standford Üniversitesi’nin keşfiyle birlikte 2010’lu yıllarda şirket odağının oyun kesiminden yapay zekâ çalışmalarına kaymasına neden oldu. 

Kedi görüntüleriyle başlayan yapay zekâ gelişimi

2010 yılında YouTube görüntülerindeki kedileri tanımlayabilen bir makine tahsili modeli eğitmek için GPU’ları kullanan NVIDIA, bu çalışmasıyla yapay zekânın gelişimi için GPU’ların taşıdığı potansiyeli ortaya koydu. 2012 yılında NVIDIA’nın programlanabilir GPU’larından sadece ikisi kullanılarak eğitilen, imgeleri sınıflandırabilen bir yapay zekâ olan Alexnet tanıtıldı.

2017 yılında NVIDIA’nın yapay zekâ kolu, hem araba üreticisi Toyota hem de arama motoru Baidu ile paydaşlık kurdu. Bu iştirakleri yapay zekâ alanındaki çalışmalar için Google, Apple ve Intel ile gerçekleştirilen iş birlikleri izledi. 2019 yılının sonlarında yapay zekâ çalışmalarının kamuoyunda giderek görünürlük kazanmasının da tesiriyle NVIDIA paylarının doruğa uzanan yükselişi başladı. 

Çip pazarının hakimi 

Google, Microsoft, Facebook ve Amazon üzere teknoloji devleri, data merkezleri için her zamankinden daha büyük ölçülerde NVIDIA çipleri satın alıyor. Tesla geçtiğimiz günlerde otonom sürüşü sağlamak için tüm otomobillerine NVIDIA GPU’ları kuracağını duyurdu. 

Bugün mimarlık, mühendislik, inşaat, medya, otomotiv, imalat, cümbüş üzere pek çok alanda ve otonom araçlar, yüz tanıma ve doğal lisan sürece teknolojilerinde kullanılan NVIDIA’nın GPU’ları, halihazırda şirketin satış gelirlerinin (2022 yılında 26,91 milyar dolar) neredeyse yüzde 90’ını oluşturuyor. 

Dünyadaki GPU pazarının yüzde 88’ine hakim olan NVIDIA, yapay zekâ sistemlerinde kullanılan çip üretimini de bu halde domine ediyor. NVIDIA’ya bağımlılık o denli boyutlara ulaştı ki, Microsoft, Amazon üzere Big Tech şirketleri kendi rakip çiplerini geliştirmek için harıl harıl çalışıyorlar. Örneğin Google, son birkaç yıldır kendi ‘Tensor Sürece Birimleri’ni geliştiriyor.

ChatGPT’nin gerisindeki isim

NVIDIA’nın ismi, şirketin 10 bin grafik çipi kullanılarak eğitilen OpenAI’nin ihtilal niteliğindeki lisan modelinin ardındaki yapay zekâ ChatGPT ile birlikte güzelce ön plana çıktı. (Her bir çipin maliyetinin 10 bin dolar olduğunu ve ChatGPT geliştirmenin faturasının ortalama 100 milyon doları bulduğunu da yeri gelmişken belirtelim.)

GPU’ların nöral ağ işlemeyi büyük ölçüde hızlandırabileceği keşfi ile ChatGPT’nin eğitim süreci, olağanda aylarca sürebilecekken yalnızca birkaç gün sürdü. NVIDIA’nın Finans Yöneticisi Colette Kress, yatırımcılarla yaptığı bir konferans görüşmesinde, ChatGPT’nin teknolojinin lansmanını “iPhone anı” olarak nitelendirdi. 

Nvidia’nın ardında ise Tayvan teknolojisi var

Bu bölüme olan ilgi, ChatGPT’nin geçtiğimiz yıl Kasım ayında halka açılmasının akabinde çılgın düzeylere ulaştı. Yapay zekâ geliştirmede kullanılan çip pazarı 2023 yılının birinci çeyreğinde yüzde 14 oranında büyürken, NVIDIA’nın rakiplerinden AMD büyüme göstermezken; data merkezi pazarının yüzde 99’una sahip olan Intel çip satışlarında yüzde 39 oranında kayıp yaşadı. Dünya çapında tahminen yaklaşık 3 bin yapay zeka girişimi olduğu kestirim ediliyor ve bunların birçok NVIDIA’nın platformu üzerine inşa ediliyor.

Yapay zekâ takviyesiyle pay fiyatı yalnızca sekiz ay içinde üç kattan fazla artarak aralarında Apple, Amazon, Alphabet ve Microsoft’un olduğu trilyonluk devler kulübüne katılan NVIDIA, bir yandan da teknoloji iktisadını sanayisizleştirmekle suçlanıyor. Intel üzere klâsik pazar önderlerinin bilakis kendi çiplerini üretmeyen şirket, bunun yerine büyük ölçüde Tayvanlı yarı iletkenlerin uzmanlığına güvenmeyi seçiyor. Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, NVIDIA’nın en büyük GPU tedarikçisi pozisyonunda. Örneğin NVIDIA’nın sonlu mavi yaka istihdamına karşılık Intel’in 120 bin çalışanı bulunuyor. 

Siz yapay zekânın işlerimizi ele geçirme ihtimali için bu yazımıza göz atarken, 1 trilyon dolarlık NVIDIA’yı yakın vakitte 40 milyar dolara satın almak üzereyken işler umulduğu üzere gitmeyen Softbank yetkilileri dizlerini dövüyor olabilir.