Türkler ve Moğollar, Avrupalıların Tersine İnek Sütünü Sindirmekte Neden Çok Zorluk Çekiyor?

Binlerce yıl öncesinde, soyundan geldiğimiz insanların içinde bulunduğu çevresel faktörler ve buna bağlı olarak evrimleşen genetiğin izlerini günümüzde hâlâ sürdürmeye devam edebiliyoruz.

Bunlardan birisi de bugün, “laktoz intoleransı” dediğimiz, sütün içinde bulunan laktozu sindirmede zorluk çektiğimiz özelliğimiz. Pekala neden Türkler ve Moğollar, öteki toplumlarla kıyaslayınca inek sütünü sindirmekte zorluk çekiyor?

En temelden başlayalım, sağda solda “Benim laktoz intoleransım var.” olarak sık sık duyduğumuz laktoz nedir?

Laktoz; inekler, keçiler ve beşerler da dahil olmak üzere memelilerin sütünde doğal olarak bulunan bir cins karbonhidrat. Her canlının sütü, kendi tipindeki yavru için en uygundur. Bu yüzden kedilere süt vermek bile hayati sonuçlar doğurabilir.

Bir canlı çeşidi, örneğin beşerler, inek sütü içtiğinde hem kısa hem de uzun vadeli sorunlarla karşılaşabilirler. Kısa vadeli olanlara, sizin de yakından tanıyacağınız; hazımsızlık, bağırsak bozulması, mide bulantısı üzere örnekler verebiliriz. Sütün %90’ını oluşturan kazein yüzünden ise bedende fazla asit üretilmesinden kaynaklı kemiklerde ziyan görme ve hormonal bozukluklar meydana gelebilir. 

Zaten yeni yapılan birçok çalışma da anne sütü emdikten sonra öbür rastgele bir canlının sütüne muhtaçlık duymadığımızı, inek sütünden kalsiyum almaya çalışırken bedenimize birçok diğer ziyanlı maddeyi de almak yerine öteki kalsiyum kaynaklarından faydalanabileceğimizi kanıtlıyor. 

Çok dağıtmadan kendi mevzumuza dönelim; Türkler ve Moğollar, laktoza öbür ırklardan daha intoleranslı!

Türkler olarak %83’ümüz, ikinci kromozomdaki kalıtsal özelliklerimiz nedeniyle laktoza toleranslı değil ve bu yüzden inek sütü içtikten sonra çeşitli sorunlarla karşılaşabiliyoruz.

Aslında bebekken, laktozu sindirebilme yeteneğimiz oluyor ancak kalıtsal ve ırksal özelliklerimize bağlı olarak bu yeteneğimiz vakitle azalıyor.

Laktozu sindirememe oranları, ülkeden ülkeye çok fazla değişiklik gösteriyor.

Laktoz intoleransı; Kuzey Batı Avrupa ülkelerinde sadece %1-2 civarındayken güneye ve doğuya yanlışsız gitgide artıyor. Hatta Orta Asya ve Arap ülkelerinde bu oran %90’a, Afrika kökenlilerde %99’a kadar çıkabiliyor!

Laktozu sindirme yeteneğimizin vakitle azaldığını söylemiştik. Bununla birlikte, “laktaz kalıcılığı” denilen genetik özellik, son 10.000 yıl içinde çokça evrim geçirdi ve dünyanın belirli bölgelerindeki insanlara yayıldı.

Kıtlık, Avrupalıların yüklü olarak sütle beslenmesine sebep oldu.

Laktaz kalıcılığını araştıran bilim insanları, şu sonuca vardı:

“Çalışmamız, tarih öncesindeki toplumlar ve yerleşimler büyüdükçe insanların; bilhassa hayvansal kaynaklı, pak olmayan ve ishale sebep olan hastalıklardan daha fazla etkilendiğini gösteriyor.  Bu şartlar altında süt tüketmek, vefat oranlarının artmasıyla sonuçlandı ve laktoz toleransı olmayanlar daha savunmasız hâle geldi. Bu durum, hastalık ve yetersiz beslenme oranlarının arttığı kıtlık şartlarında daha da berbatlaştı. Bu, laktoz toleransını içeren gen varyantının bir kopyasını taşımayan bireylerin üremeden ölme olasılıklarının daha yüksek olmasına yol açtı ve laktoz toleransının kalıcılığı popülasyona yayıldı.” 

Bizim genlerimiz ise laktoza intoleranslı olarak evrildi.

Sütün içindeki laktozu sindiren bir enzim olan laktazı üreten LCT genindeki genetik varyasyonlar, laktoz intoleransının oluşumunu da etkiliyor. Bu nedenle Avrupalılar çoğunlukla laktoza toleranslılar çünkü laktaz enzimini ömür uzunluğu üretebilirler.

Avrupalılardan farklı hayat usulüne sahip Asya ve Türk toplulukları ise laktoza gereğince tolerans geliştiremedi. Geçmişte yaşamış Türk toplumlarının izlerini, artık Starbucks’ta “Bana bir latte, laktozsuz sütlü olsun lütfen!” biçiminde duyuyoruz…

Laktoz intoleransınız varsa inek sütü dışında kâfi kalsiyumu alabileceğiniz öbür besinler:

• Pekmez 
• Susam
• Fındık
• Fıstık 
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Kuru baklagiller
• Kurutulmuş meyveler

İnek sütü yerine tercih edebileceğiniz ve konutta de pratik bir formda yapabileceğiniz bitkisel sütler:

• Badem sütü
• Yulaf sütü
• Hindistan cevizi sütü
• Soya sütü
• Fındık sütü