Uzun Bir Vakit Geçse de Bisiklet Sürmeyi Neden Unutmayız?
Hafızamız az evvel okuduğumuz telefon numarasını, birkaç gün evvel tanıştığımız kişinin ismini, hatta daha dün akşam ne yemek yediğimizi anımsayamazken yıllardır yapmadığımız bir şeyi nasıl hatırlayabiliyor hiç düşündünüz mü?
Görünen o ki beynimizin çeşitli bölgelerinde farklı tiplerde anılar depolanıyor ve bu anılar da nasıl bir belleğe sahip olduğumuz konusunda bize bir kapı aralıyor.
Sahip olduğumuz uzun periyodik bellek, bildirimsel ve işlemselolmak üzere ikiye ayrılır.
Bildirimsel bellek şuurlu olarak geri çağrılabilir ve hayatımızdaki tüm gerçek olayları kapsar. İşlemsel belleği ise geri çağıramayız ve çoğunlukla düzenli olarak gerçekleştirdiğimiz maharet ve aksiyonlardan oluşur.
Bir rutinin yahut hareketin uzun müddetli belleğe yerleşmesi hayli vakit alır lakin bu bir defa gerçekleştiğinde o hareket, bizim şuurumuz dışında meydana gelir ve böylece onun üzerine dikkatimizi çok da toplamamız gerekmez.
Örneğin bisiklet sürmek istediğimizde dengeyi korumak, pedallara basmak ve kolun pozisyonunu ayarlamak üzere çok sayıda aksiyonu tıpkı anda denetim etmeye çalışmamız gerekir.
Yine birebir mantıkla otomobil kullanmayı birinci kez öğrenmeye çalışırken, tüm dikkatimizi toplama muhtaçlığı hissederiz. Bununla birlikte bisiklet sürmeyi ve otomobil kullanmayı öğrendikten ve pratik yaptıktan sonra çok da büyük bir odağa gereksinimimiz olmayacaktır.
Çünkü tüm bunlar gerekli tekrarları yaptığımızda uzun periyodik belleğimize geçmiş olur. Vakit içinde bu sürüşleri gerçekleştirirken sohbet edebilmek ve en sevdiğimiz müziğe eşlik etmek üzere çoklu misyonları yerine getirebildiğimizi fark ederiz.
Bu noktada devreye giren bir başka kavram, sahip olduğumuz kas hafızasıdır.
Bir çeşit işlemsel bellek olan kas hafızasının merkezi, isminin bilakis kaslarda değil beyindedir. Birinci etapta beynimiz, istenilen misyonu yerine getirebilmek için daha faal bir biçimde çalışır ama pratik yapıldıkça ve bu aktivite tekrar edildikçe, vakit içinde o vazifesi muvaffakiyetle yerine getirmek için daha az odağa ihtiyaç duyar.
Bazı araştırmacılar kas hafızası terimini “zombi ajanlar” olarak söz eder. Bunun sebebi ise beynimizdeki makul bir vazifesi biz farkına varmadan yerine getirebilen casuslara atıfta bulunmaktır.
Her gün tertipli olarak işe otomobil yahut bisikletle gittiğinizi ve bir sabah yola koyulduğunuzda aklınızın karışık ve dikkatiniz epey dağınık olduğunu düşünün. Başınızı kurcalayan niyetlerden bir anlığına sıyrıldığınızda, her zamanki yoldan işe sürmeye başladığınızı fark edeceksiniz.
Aslında burada devreye giren şey, kas hafızasının sırf rotayı hatırlamaktan fazla otomobil ve bisiklet kullanma aksiyonunu de gerçekleştirebildiği.
Aklınız farklı yerlerde olsa bile farkında olmadan şerit değiştirecek, korna çalacak ya da suratınızı arttırıp azaltacaksınız. Özetle vardığımız nokta, bu hafıza biçiminin yalnızca etkin olarak uyguladığımız vazifeler için gelişmediği.
Bir aksiyonu ne kadar uzun mühlet uygulayıp tekrarlarsak, o aksiyon hafızamıza o kadar sağlam bir biçimde yerleşebiliyor ve ortadan uzun yıllar geçse de bu aksiyonlar, kalıcı hafızamızda varlığını sürdürdüğünden geriye döndüğümüzde tüm bunlar daha dün uygulamışçasına tazeliğini koruyor.