Windows’un Mouse İmleci Neden Simetrik Değil?

Hikâyemiz, 1960’larda, kocaman bilgisayarların herkes için kullanımı kolay hâle gelsin diye yapılan çalışmaların en alevli olduğu periyotta geçiyor. Birebir vakitte bu periyotta, şu an kullanmaya alışık olduğumuz ve farklı çeşitlerinin her yerde görülebildiği çevre birimlerinin ataları da ortaya çıkmaya başladı.

Hikâyenin ana kahramanı ise Douglas Engelbart isminde bir mucit. Bu yazıda her ne kadar mouse üzerine odaklansak da kendisinin, bilgisayar kullanımını birinci çıktığındaki hâle nazaran çok daha kolay kılan çalışmalarda yer aldığını bilmeniz gerek.

Aşağıda macOS ile Windows imleci ortasındaki farkı görebilirsiniz.

İlk grafik arayüzlerinin ortaya çıkışı da mouse’la birlikte oldu.

O vakte kadar kodlar yoluyla kullanılan bilgisayarlar için ekrandaki bir objeye tıklayarak yahut sürükleyerek süreç yapmak epey eşsiz bir niyet sayılırdı. Douglas, üstteki görselde görebileceğiniz üzere, ahşap bir kasanın içine yerleştirilmiş iki tekerlek ve bir düğmeyle 1968’de bunu gerçekleştirdi.

Douglas’ın SRI şirketinin “Tüm Demoların Atası” ismiyle bilinen ve pikselden çok vektörel bir arayüzde gösterilen aktifliği, hareket ettikçe ardında bulanık bir iz bırakıyormuş üzere görünen bir dikey ok barındırıyordu. Bu, birinci mouse imleciydi.

Tasarımdaki farklılıklar çok geçmeden ortaya çıktı.

Xerox çatısı altında yer alan PARC şirketi, Douglas’ın ortaya koyduğu tüm yeniliklerle ortaya çıkardığı ve epey fazla dikkat çeken yeni sisteminde Douglas’ın tersine dikey bir imlece yer vermemişti. Onun yerine piksel üzerinde tasarlanan siyah ve eğik bir imleç yer alıyordu. Xerox Alto isimli bu sistem 1973’te geliştirildi.

Apple’ın devrimsel Macintosh’unda da mouse imleci bu biçimde ortaya çıktı.

Öncekinden farklı olarak siyah imlecin etrafına yerleştirilen beyaz kaplama, bu imlecin hem siyah hem de beyaz art planda görülebilir olmasını sağlıyordu. Macintosh ile hayli yüksek muvaffakiyete ulaşan Apple’ın akabinde Microsoft da bu tasarımı takip etti. Vakit içinde bu iki şirket, arayüzlerini ve kapasitelerini genişlettikçe imleçlerin kalitesi de arttı.

İmlecin düz olması, hayli hudutlu piksel sayısı nedeniyle ekrandaki rastgele bir çizgiden ayırt edilememesine sebep olabilirdi.

Eğik olması ise yanında birçok avantaj getirecekti. Öncelikle imlecin eğik olması, düz olmasının bilakis düşük piksel sayılı bir ekranda fark edilirliğini artıracak ve tıklanacak objenin daha kolay görülebilmesini sağlayacaktı. İşaret ederken elimizin aldığı şekle benzemesi de bunu destekliyordu.

Ayrıca düz olması, ekranda kimi nesnelerin önünü kapatmasına da sebep olabilirdi. Eğik imleçte ise bu durum kelam konusu değildi. 

Sorumuzun asıl yanıtı: Bu imlecin ortaya çıktığı periyotta ekranların çözünürlüğü, düz imleç kullanımını sıkıntı kılıyordu.

Bu da düşük çözünürlüklü olan sistemlerin, düz imleçlerin okunabilirliğini de zora sokacağı manasına geliyordu. Buna tahlil olarak da 45 derece eğilmiş imleçler ortaya çıkıyor ve simetri kısmı da bu noktada göz arkası ediliyor. Sonrasını da buraya kadar okuduysanız artık biliyorsunuz.

Artık çok yüksek çözünürlüklere çıkabildiğimiz için teorik olarak günümüzde dikey imlecin kullanımını engelleyen pek de bir şey yok. Lakin bir evvelki başlık altında bahsettiklerimiz, eğik imleci ortadan geçen onca vakte karşın kullanılır kılıyor.

Simetrik olma konusu ise bizim objeleri görme halimizle ve buna nazaran yapılan dizaynla ilgili.

Burada optik denge terimi devreye giriyor. Kabaca örnek verelim. Elimizde kare formunda 2 alan olsun ve bunların birine kare koyarken başkasına de daire yerleştirelim. Tıpkı hudutlar içine koyduğumuz bu iki geometrik formdan daire, kareye göre daha küçük görünecektir.

Yani kareye yakın formlar başkalarına nazaran gözümüze daha büyük gelme eğiliminde olur. Bu da emoji setleri üzere tıpkı alanda yer alacak farklı objelerin dizaynında değerli rol oynar. Bu sebeple de her ne kadar kusursuz ölçülerle tasarım yapılsa da algılama biçimimiz o tasarımı kusurlu görmemize sebep olabilir.

Bu bağlamda dizaynın, optik istikrar konusu göz önünde bulundurularak kasıtlı yapıldığını düşünmek sıkıntı olmaz.